Напишано: 1926
Извор: Ото Бауер “Светски положај социјализма и социјалдемократски програм”
Издавач: “Радничко јединство”, Београд, 1926.
Превод: Здравко Савески, од српски јазик
Онлајн верзија: септември 2005
Потребата од нова партиска програма [2]
Поминаа осум години откако револуцијата ја собори Хабсбуршката монархија и нè стави пред сосема нови услови на борбата. Старите партиски програми, Хајнфелдската програма (1888) и Виенската програма (1901), случувањата ги надминаа. Најблиските барања содржани во тие програми ги надмина она што го преживеавме во бурата на револуцијата од 1918 и 1919. Новите прашања кои се поставени пред работничката класа од сите земји, па и пред австрискиот пролетаријат, повеќе не наоѓаат доволен одговор во нашата предвоена програма. Но беше невозможно да се пристапи кон ревизија на нашата партиска програма во бурата на револуционерните случувања. Случувањата од 1917 и 1918 разбудија најпретерани надежи кај широките работнички маси. Долго време во работничкото движење се бореа меѓусебно различни сфаќања за текот на идниот развиток. Моравме прво да ги преживееме овие осум години полни со случувања, овие осум години кои ни донесоа големи победи, но и многу болни порази за да ги совладаме илузиите од бурните времиња и да ги разјасниме спорните прашања, да создадеме едно нужно единствено сфаќање на текот на развитокот и на нашите задачи во врска со искуствата што ги преживеавме и ова единствено сфаќање да го спроведеме преку една нова партиска програма.
Дали постои нов процвет на капитализмот?
Пред неколку недели во Виена беше одржан конгрес на Сојузот на социјалната политика на кој германскиот буржоаски научник, професорот Хермс, мислеше дека може да прорекне дека светот сега стои пред нов процвет на капитализмот. Во ова смело пророштво се изразува самосвеста на буржоазијата, која по војната беше целосно скршена, но која сега повторно зајакна. Нов процвет на капитализмот! Оваа надеж на буржоазијата пред сè се темели врз огромниот капиталистички развиток кој по војната се случуваше во Америка. Таму всушност, врз темелите на една во сировини и население огромно богата економска територија, врз темелите на едно извонредно високо животно ниво на населението според европските сфаќања и врз темелите на бесна и голема куповна моќ на оваа економска територија потпомогната од техничкиот развиток, настапи процвет на капитализмот кој далеку го надмина сето она што Европа го имаше пред војната во поглед на капиталистичкиот развиток. И овој европски капитализам кој по војната совршено крахира почнува да верува во самиот себеси, гледајќи го несомнениот капиталистички процвет од онаа страна на океанот и се осмелува да мисли дека капиталистичкиот процвет на Америка е процвет и на европскиот капитализам од чие тело, преку илјада рани, тече крв. Оваа самодоверба на европскиот капитализам пред сè се темели на тоа што
Политичкото владеење на буржоазијата
кое во времето на револуциите во Средна Европа беше сериозно разнишано, несомнено се воспостави и се зацврсти. Оваа самодоверба се потпира на тоа што опасноста од нови политички катастрофи кои ја нарушуваат економската обнова е прекината, значително намалена, ако не и сосема отстранета од новиот тек на настаните во Европа. Таа се потпира на тоа што европскиот капитализам веќе во голема мера го совлада - а онаму каде што тоа сè уште не е случај е на пат да го совлада - оној критичен момент кој се состои во појавата на инфлација. Тоа се потпира врз огромното засилување на капиталистичките позиции кое произлегува од значителната техничка преобразба од последните години како и од крупните процеси на техничко рационализирање.[3] Покрај тоа, последните месеци настапи еден крупен и потресен настан кој двоструко придонесува за засилување на оваа самодоверба на европскиот капитализам. Тој настан е
Големата борба на англиските рудари
Оваа борба придонесе кон тоа самодовербата да зајакне, прво, со тоа што генералниот штрајк на англиското работништво не успеа и што веќе долго време трае штрајкот на англиските рудари во кој работниците сè повеќе се потиснуваат во дефанзива. [4] Тоа кај буржоазијата создава надеж дека конечно ќе победи. Второ, застојот во англиската рударска индустрија и со него поврзаната криза на англиската тешка индустрија создадоа моментална конјуктура во рударската и тешката индустрија на континентот. Бројот на невработени работници во Германија, Полска, Белгија, пред сè во земјите кои учествуваат во производството на руди, опаѓа, а курсевите на акциите растат. Кога буржоазијата гледа дека берзанските курсеви скокаат, таа веќе смета на висока конјуктура на капитализмот. Врз основа на овие факти, кои би било лудо да се превидат, професорот Хермс ги вршеше своите пророштва во однос на новиот процвет на капитализмот.
Од друга страна, пак, гледаме дека сите оние надежи што широките работнички маси ги полагаа во последиците од војната, се покажаа како илузии. Болшевизмот уште во текот на војната, па и по војната, веруваше дека капитализмот нема да биде во состојба по војната да ја воспостави нормалната предвоена капиталистичка економија, дека нема да биде во состојба военото производство да го врати на мирновременско, дека милионите работни маси трајно ќе страдаат од невработеност и глад, дека тие маси, најпосле, ќе кренат вооружени востанија, ќе ја уништат капиталистичката државна машина и ќе воведат диктатура на пролетаријатот. Ова сфаќање на светската револуција кое го имаше болшевизмот помина низ цела низа различни фази. Но карактеристично е што во секоја од тие фази секогаш се покажуваше
Надежта на болшевизмот како илузија
Првата форма во која се покажа оваа надеж за светска револуција беше верувањето дека работните маси по враќањето од боиштата нема да го предаваат оружјето, туку дека ќе го свртат против оние кои ги втурнаа во воениот ужас. Навистина, по војната избија револуции во Источна и Средна Европа. Но илузијата се покажа во тоа што револуциите избија само во победените земји, што очекуваната револуција изостана во победничките земји, што во тие земји буржоазијата не само што не беше соборена од власта, туку таа власт во огромна мерка ја зацврсти, со што дојде до ситуација да ги спречи револуциите и во победените земји. Болшевизмот сега го коригира своето сфаќање и мислеше дека оваа ситуација, тоа што власта на буржоазијата во победничките земји зајакна, ќе доведе до тоа победените земји да се соберат под знамето на советите, да и' се приклучат на Советската република и заедно со неа повторно да поведат војна и дека таа војна под црвеното знаме ќе се води на Рајна помеѓу револуционерните победени и контрареволуционерните победнички нации. Но и ова друго сфаќање се покажа илузија и болшевизмот мораше да ја напушти оваа надеж по поразот на своите трупи пред вратите на Варшава. [5]
Болшевизмот уште еднаш го ревидира своето сфаќање и последната негова надеж беше дека обезвреднувањето на парите, инфлацијата, ќе ги доведе народните маси во очај и дека ќе доведе до очекуваната револуција. Но и оваа сметка во врска со револуционерните ефекти на инфлацијата повторно се покажа како илузија и болшевизмот мораше да се откаже и од оваа сметка, откако во есента 1923 се обиде да доведе до востанија во Хамбург и во Саксонија. Инфлацијата не ги постигна оние резултати кои и' беа припишувани. Но доведе до стабилизација, чии последици беа економска криза, огромна невработеност и пад на надниците. Болшевизмот сега очекуваше дека оваа огромна невработеност и овој пад на надниците ќе доведе до силни борби кои ќе ја турнат револуцијата напред. Но и оваа надеж не погоди. Невработеноста како и секогаш не ги револуционизира масите, туку ги депримира и ги направи малодушни. И надежта дека борбата околу надниците ќе предизвика револуција излажа. Токму сега основното прашање кое предизвикува спорови во Советска Русија е разочарувањето што големиот напад врз надниците од страна на рударите во Англија не доведе до револуција, наспроти верувањето на болшевизмот.
Губењето на хегемонијата на Европа
Дали сепак е точно тоа дека дојде времето кога работничката класа мора да каже дека кризата која ја предизвика војната заврши со пораз на пролетаријатот и со нова консолидација, нов процвет на капитализмот? Мислам дека не може. Мислам дека тоа би бил предвремен заклучок. Она што го гледаме пред нас, она што навистина се случи, она што војната навистина го донесе со себе - тоа несомнено е губењето на хегемонијата која ја имаше Европа.
Тежиштето на капиталистичката економија од Европа е пренесено во Америка. Земјите кои досега ја предводеа хегемонијата на Европа ја изгубија оваа своја позиција. Денес гледаме дека во аграрните земји на Источна и Јужна Европа и пред сe во Азија се одвива силен процес на индустријализација кој во голема мера им ги одзема пазарите на старите западно-европски и средно-европски земји. Од друга страна, гледаме дека сè повеќе расте отпорот против хегемонијата на европскиот капитализам преку национално-ослободителните востанија на земјите и народите кои порано мирно ја поднесуваа власта на европскиот капитализам. Гледаме дека резултатот од сето тоа е големото слабеење на европскиот капитализам и дека, како последица на овој факт, старите западно-европски и средно-европски индустриски држави доаѓаат до состојба на релативна пренаселеност , бидејќи широките маси на невработени работници повеќе не можат да најдат работа, ниту пак има изгледи дека можат да најдат. На тој начин во овие земји се трупа една голема индустриска резервна војска на невработени работници. Гледаме дека ова критична положба на европскиот капитализам, која настана поради губењето на хегемонијата на Европа уште повеќе се влошува поради една друга последица од војната, имено, поради распарчувањето на Европа на релативно мали економски области, кои преку заштитни царини сè повеќе се затвораат една наспроти друга и чиј протекционизам, систем на високи заштитни царини, ја заострува кризата, затвора цели големи индустриски пазари и на тој начин создава нови моменти на криза во самата Европа. Гледаме дека тенденцијата кон заштитни царини е толку силна што дури ниту новата појава на повоениот капитализам не дава ни малку надеж дека таа ќе биде совладана. Сметам дека е сосема луда надеж да се верува дека силната тенденција на создавање на меѓународни картели во рамките на капитализмот ќе ги ослабне националистичките тенденции кон заштитни царини. Сосема обратно, заштитните царини нема да бидат послаби, туку сè посилни, на тој начин што тие добиваат нова функција, имено, функција да бидат борбено средство за спроведување на една поголема национална квота внатре во меѓународните картели. Понатаму, гледаме дека во овој свет на европскиот капитализам државните граници и државните устави кои произлегоа од војната ја немаат онаа цврстина и онаа стабилност која ја имаа државните граници и државните устави од предвоените времиња и дека во тоа лежи постојан елемент на немир во овој европски капитализам. Гледаме дека и самото работничко движење во Европа е неспоредливо посилно отколку пред војната. Во Средна Европа, на пример, работничките движења на теренот на републиките силно се развија. Во самата Англија сега работничкото движење стана моќен фактор, зашто работниците почнаа нагло да се ослободуваат од поранешното влијание на буржоаските партии. Економските борби во Англија само го засилуваат напаѓачкиот дух кај работниците.
Какво е нашето сфаќање?
Ако ги земеме во обѕир сите факти и појави, тогаш каков заклучок можеме да извлечеме од нив? Се разбира, не можеме да извлечеме заклучок дека болшевичките илузии во однос на светската револуција се оправдани и дека сонот за еден нагло паѓање на капитализмот е реален. Но исто така мислам дека не е оправдана ни надежта дека европскиот капитализам оди во пресрет на некаков процвет. Заклучокот што можеме да го извлечеме од сите овие факти и појави е сосема поинаков. Пред војната, од 1871 до 1914, Европа доживеа епоха која беше епоха на постојан органски и, според тоа, брз раст на индустријата, епоха на бавен и постојан органски развиток на класната борба, на бавни и постепени органски поместувања. Она што денес го гледаме, оваа нова Европа , сигурно не ни нуди веројатност дека ќе се случи еден таков развиток. Ако ги собереме сите овие фактори: тешкиот економски потрес на европскиот капитализам воопшто, заострувањето на неговите потешкотии преку протекционизмот, малата стабилност на државните граници и државните устави, елементите на немир кои потекнуваат од положбата на работниците - тогаш мислам дека заклучокот што можеме да го извлечеме е овој: денешната Европа, која додуша сè уште е капиталистичка, нема да доживее светска револуција според болшевичките очекувања, но оваа Европа нема да му отиде во пресрет ниту на оној бавен развиток каков што го имавме во Западна и Средна Европа пред војната; денешната Европа ни нуди неспоредливо поголема веројатност од нагли поместувања на силите помеѓу класите отколку предвоената Европа. Оваа неспоредливо поголема веројатност од нагли поместувања на силите во класната борба е нешто што може, и покрај сета внимателност, да се очекува врз основа на анализата на сегашната состојба на капитализмот. И во рамките на една таква Европа, Европа која додуша е капиталистичка, но во која капитализмот ги изгуби своите позиции во светот и во која неговата внатрешна структура сè повеќе им дава повод на брзите и ненадејни промени во односот на силите, ние во Австрија ќе мораме да ја водиме борбата за власт .
Воспоставувањето пролетерска власт во Австрија
Каква е посебната ситуација во Австрија? Австрија преживеа неспоредливо потежок економски потрес од мнозинството европски земји. Со распарчувањето на старата голема економска област австриската индустрија во најголема мера ги изгуби своите пазари заштитени со царини и сега мора да се бори на светскиот пазар со новите конкуренти. Индустријализацијата во соседните земји, системот на заштитни царини, последиците од инфлацијата и од сите оние појави кои се во врска со тоа – сето тоа предизвика неспоредливо потешки потреси во нашата економија отколку во која било друга европска држава. Австриското работништво ги сочува своите сили и тоа во прв ред благодарение на тоа што успеа да ја избегне опасноста од цепење на своите редови. Австриската буржоазија, поради тоа, повеќе не е во состојба да ја брани својата власт поинаку отколку преку групирање на сите буржоаски сили во една реакционерна маса. Сето тоа прави кај нас освојувањето на политичката власт веќе да не биде сон за далечните времиња, туку задача која непосредно ја поставуваме како историска задача на оваа генерација на работничката класа.
Значи, како што се гледа, освојување на политичката власт, која е прва нужна претпоставка за економската власт и тоа како непосредна задача на оваа работничка генерација - тоа е основната идеја на нашата нова програма.
Односот помеѓу градот и селото
Австрија во најголем дел е аграрна област . Треба да се внимава на оптичката мамка дека работничката класа е само она што е концентрирано во големите градови, особено во Виена, дека само таа е индустриски пролетаријат. Мораме да ја разгледаме Австрија онаква каква што е. Положбата во Австрија не смее да се меша со положбата во Виена. Во Австрија не е можно владеењето на пролетаријатот и тоа не би можело да се одржи ниту неколку недели ако не би биле во состојба да освоиме силни позиции и надвор од големите градови и индустриски области, во оние мирни алпски долини и нивните мали градови и села.
Пред војната нашата самосвест, нашата верба во победата пред сè се потпираше врз тоа што знаевме дека самиот капитализам работи за нас, дека индустријата од година во година се развива и дека се зголемува бројот на работници. Тоа повеќе го немаме во Австрија. Австриската економија со уништувањето на старата економска област ја изгуби својата стара основа и поради тоа повеќе не можеме да сметаме на зголемувањето на индустрискиот пролетаријат и мораме да бараме сојузници во другите општествени класи чии интереси објективно се поклопуваат со интересите на пролетаријатот.
Земјоделските и интелектуалните работници
се оние на кои најпрво мораме да сметаме. Градскиот пролетаријат несомнено е најактивниот, најборбениот и најорганизираниот дел на работничката класа. Тој е јадрото на работничката класа, па според тоа и јадрото на нашата партија. Но вистината која мораме отворено да им ја кажеме на работниците е дека тие не можат да го постигнат своето ослободување ако на своја страна ги немаат земјоделските и интелектуалните работници. Во нашата партиска програма се нагласува оваа идеја: дека работничка класа не се само индустриските и занаетчиските работници, туку и земјоделските и интелектуалните работници.
Од ова произлегува потребата од една политика која е во состојба да ги стави под наше влијание земјоделските и интелектуалните работници. Мораме да го отфрлиме она гледиште кое често се слуша во нашите редови: дека ние го застапуваме индустрискиот народ против селскиот народ. Тоа гледиште е погрешно. Пролетерите во индустријата и земјоделието мораат заеднички и рамо до рамо да настапуваат против капиталистичката класа. Мораме да разбереме дека прашањата на земјоделието стојат во тесна врска со прашањата на индустријата. Потребите и стремежите на земјоделските работници мораат да наидат на разбирање и поткрепа во нашата средина. Мораме да се стремиме да воспоставиме единство помеѓу индустриските, земјоделските и интелектуалните работници, зашто тоа е единството на работничката класа без кое нема нејзина победа.
Пролетаријатот и буржоазијата
Во Австрија гледаме повеќе од која било друга европска држава остра поделба на општеството на два непријателски логори: на буржоазија и пролетаријат. Но класите водат класна борба под борбените услови кои ги дава демократската република. При демократија класната борба се одлучува преку гласање, преку волјата на мнозинството од избирачите, односно преку волјата на мнозинството од народот. Оттука, при демократија секоја политичка борба всушност е борба за мнозинството од народот. Буржоазијата при демократски режими владее на тој начин што се повикува или што го има мнозинството од народот со себе. Тоа мнозинство мора да се стреми да го стекне и пролетаријатот. Тој не може да дозволи буржоазијата да ги држи под свое влијание и политички да ги искористува оние општествени слоеви кои имаат интерес да одат со пролетаријатот, но кои не одат со него, зашто и' се препуштени на буржоазијата и на нејзините партии. Такви се, на пример, таканаречените средни слоеви на општеството: ситните граѓани и интелектуалците.
Хегемонијата на пролетаријатот
Овде лежи вистинскиот проблем кој нашата нова програма се обидува да го реши, потпирајќи се врз една стара марксистичка идеја. Во нашата нова програма се кажува: штом биде извршена поделба на општеството на два непријателски логори, штом како непријателски сили една наспроти друга стојат само уште пролетаријатот и буржоазијата , штом пролетаријатот и буржоазијата се борат за власта, што при демократски услови значи за мнозинство, тогаш задачата на социјалната демократија не е да ја обедини работничката класа, туку под водство на работничката класа да собере што пошироки слоеви од работното население. Што значи тоа „под водство на работничката класа”? Во предвоена Австрија Луегер, водачот на клерикалната партија, се обиде да ги поведе во борба против крупниот капитал сите работни слоеви на населението. Клерикалната партија стоеше на чело на оваа борба. Што претставуваше оваа парола на Луегер: „Против крупниот капитал!”? Таа значеше обид да се спречи договорот на пролетаријатот, да се стави работништвото во служба на буржоаските партии, тоа да претставува опашка на буржоаските партии. Таа значеше обединување на работните народни маси под водство на буржоазијата.
Меѓутоа, денес се работи за нешто сосема поинакво. Во времето на Луегер во Австрија беше лесно ситната буржоазија да го истера крупниот капитал од парламентарната трибина, зашто тој имаше поддршка во царската бирократија која беше негово оружје и зашто пролетаријатот беше лишен од политичките права. Денес тоа повеќе го нема. Денес во Австрија има само два партии: партијата на пролетаријатот и партијата на сите поседнички класи, која стварно ја предводи крупниот капитал. Ситнобуржоаски партии денес повеќе нема. Ситната буржоазија се дели на она крило што оди со крупниот капитал и на она крило што оди со пролетаријатот.
Ние сме партија на работничката класа, не сакаме да бидеме ништо друго и никогаш нема да сакаме да бидеме нешто друго освен партија на работничката класа. Целиот комплекс на интереси на сегашноста и интереси на иднината на работничката класа - тоа е врховниот раководен принцип на нашето делување. Кој сака да дојде кај нас тој мора да знае дека доаѓа во една работничка партија, во партија за која работничките интереси секогаш се највисоки интереси, во партија која не може да се колеба дека, таму каде што интересите на работниците се судираат со интересите на другите народни слоеви, ќе се одлучи за интересите на работниците, во партија чие главно јадро е работничката класа и чија цел е ослободувањето на работничката класа.
Демократија или диктатура?
По кој пат ќе дојдеме на власт: по патот на демократијата или по патот на диктатурата ? Ова прашање доведе до расцеп и до немоќ на работничката класа во многу земји. Дали пролетаријатот ќе освои мнозинство од народот преку духовна борба или преку сила ? Што кажува нашата нова партиска програма за ова? Нашата нова партиска програма кажува: работничката класа во Австрија освои демократска република и оваа демократска република и' ја наметна на буржоазијата. Сега ние сакаме оваа демократска република да ја искористиме , да ги искористиме правата кои ги освоивме и преку демократски средства да ја освоиме и власта во републиката.
Но ние знаеме дека буржоазијата нема лесно да ја испушти власта од рацете дури и кога ќе го изгуби мнозинството од народот. Таа, која сега владее демократски, тогаш ќе стане антидемократска, монархистичка или фашистичка. Буржоазијата ќе ги употреби сите средства за да се одржи на власт. Не смееме да се лажеме. Кога ќе дојде тој момент да ја освоиме власта по пат на демократија, буржоазијата ќе се обиде да ја сруши демократијата и да воспостави фашистичка диктатура. Што треба да правиме за да се заштитиме од ова? Мораме да се воспитуваме и да се подготвуваме за самоодбрана. Нашата нова партиска програма кажува: само тогаш кога буржоазијата нема да се осмели да нападне врз демократијата, ние можеме да победиме со демократски средства. Но ако буржоазијата се осмели да ја собори демократијата, тогаш за пролетаријатот не преостанува никаков друг избор освен да ја освои власта со сила.
Граѓанската војна и пролетерската самоодбрана
Силата е граѓанска војна. Дури и повеќе од тоа. Според сите искуства што ги дава револуцијата граѓанската војна преминува во војна однадвор. Силата истовремено значи и војна. Што значи војна, за тоа барем на оваа генерација не би требало повеќе да и' се кажува. Сите ние ја доживеавме и страдавме од неа. Меѓутоа, кој со години ги доживуваше ужасите и стравотиите на војната, кој гледаше како крај него паѓаат и умираат луѓето по рововите, кој еднаш видел лешови во распаѓање - тој добро би внимавал лекомислено да зборува и да пљампа за силата и насилството! Се разбира дека со тоа не сакам да кажам дека пролетаријатот треба да го воспитуваме само во духот кој ја отфрла силата во сите прилики, во сите случаи. Не, ние знаеме дека во оваа Европа, во Европа на постојана фашистичка опасност, мораме да сметаме на тоа дека акцијата на класните противници може да нe доведе до една таква ситуација во која пролетаријатот може да бира: или да се брани со оружје во рака или да подлегне пред противникот.
На многу собири безбројно пати сум ги цитирал зборовите на еден голем поет: „Животот не е најголемото, најдрагоценото богатство.” Но не сакам тие зборови фразерски да се употребуваат и да се цитираат, тие да станат евтино користена фраза, без искра одговорност за животната судбина на пролетаријатот. Напротив, сакам целосно да сме свесни за одговорноста кога на работничките маси им зборуваме за можностите од кои нашата борба евентуално не би била поштедена, како и за нужноста да бидеме сериозно подготвени за таквите можности. И поради тоа мислам дека нашата програма, програмата на нашата социјалдемократска партија, треба да гласи: не го сакаме и не го посакуваме патот на војната, патот на пролевање на крв!
Имаме полна доверба во нашите духовни сили, доверба во тоа дека можеме да победиме во духовната борба, па поради тоа не ни е потребен патот на силата и насилството! На патот на силата може да нè натера само противникот. И тоа, се разбира, само тогаш кога ќе ни ја одземе и попречи можноста да победиме преку духовното оружје, зашто тогаш не е можен никаков друг пат и излез. Меѓутоа, бидејќи не му веруваме на противникот, бидејќи знаеме дека тој се занесува со тоа и со таквите мисли, мораме да кажеме: да се подготвуваме! Ако сме свесни за одговорноста и ако ги опоменуваме работниците лековерно да не го преземаат она што би можело да роди сила, но истовремено ги подготвуваме за случајот тој пат, патот на силата, да биде наметнат од страна на противникот, тогаш не можеме да кажеме нешто друго освен она што го кажавме во програмата, имено: демократијата како пат што го сакаме, а пролетерската самоодбрана како нешто што мораме да го правиме, ако противникот нè натера на тоа.
Против патот на силата и насилството
Се разбира дека не е само грижата за човечките животи и жртви она што нè одбива од патот на силата и насилството. Тука се земаат предвид и сериозните економски причини кои нè одбиваат од тоа и од таквиот пат. Што значи граѓанската војна, тоа ни го покажува искуството од рускиот пример. Граѓанската војна значи глад и беда. Граѓанската војна значи уништување на економскиот живот, што го принудуваат победникот да ги преземе оние задачи за кои не е дораснат, кои не може да ги преземе и заврши. Граѓанската војна значи дека социјализмот во случај на победа нема да може да му даде никакво подобрување на економската положба на цело едно поколение, зашто уништувањето на економскиот живот вреди далеку повеќе отколку конфискацијата на вишокот на вредноста.
Оној што тоа го сфатил - тоа важи за Русија, но во многу поголема мера важи за сложениот економски апарат на европски индустриски земји - тој ќе сфати што значи силата. Се разбира дека пролетаријатот кому не му преостанува друг избор ќе се брани , кога може да избира само помеѓу победата преку борба и ропството. Но нему целта не може да му биде силата. И оној што зборува дека класната победа на пролетаријатот не го радува ако не е извојувана во граѓанска војна, тој е или будала или романтичар кој не е свесен за својата одговорност за животот и судбината на една цела генерација. Пресудната мисла во сe кога на силата и' припишуваме дефанзивна улога во нашата програма е мисла која настана од искуствата на Руската револуција. Тогаш доживеавме дека оној што се фаќа за силата тој е заробеник на самата таа сила. Ние тука доживеавме: од она што е одлучено преку сила и насилство никогаш не може да произлезе некој друг режим освен режимот на силата и насилството. Не може само затоа што граѓанската војна пролева потоци крв, раѓа толку омраза, толку жестина и бес, толку страст, оној што владее да може кон победените долго време да се одржува само преку сила, само преку насилство.
Диктатурата како неограничена власт на неколкумина
Меѓутоа, што тоа значи да се даде неограничена власт на неколкумина луѓе, го доживуваме сега во Русија. Се почнува со тоа што слободата на печатот се конфискува за буржоазијата, а се завршува со тоа што, кога Троцки и Зиновјев сакаат да им се обраќаат на руските работници, тоа можат да го прават само нелегално, само преку нелегални брошури. [6] Се почнува со тоа што се укинува коалициската слобода (слободата на собирање и здружување) за буржоазијата, а се завршува со тоа што старата Ленинова гарда (Зиновјев, Пјатаков, Каменев, Лениновата жена итн.) може да ги одржува своите работнички собири само уште во ноќниот мрак по шумите. Се почнува со тоа што силата се насочува против буржоазијата, а се завршува со тоа што неколкумина луѓе имаат во рацете толку неограничена власт што работничката класа единствено може и смее да го искажува своето мислење само дотогаш додека тоа го дозволува грстот луѓе на власт. При тоа, се разбира, секогаш се повторува и потврдува старото искуство дека нема пострашно искушение од неограничената власт.
Освојувањето на власта преку демократија
Ете зошто ние денес не смееме повеќе така да зборуваме за тие работи како што околу тоа можеше да се зборува во едни сосема поинакви времиња, туку смееме да зборуваме само преку тонот на вистинската одговорност за она што може да произлезе од зборовите. Што сега кажува нашата програма околу тоа прашање? Таа пред сè кажува: работничката класа во Австрија освои демократска република и таа демократска република и' ја наметна на буржоазијата. Сега сакаме да ја искористиме таа демократска република, да ги искористиме правата што ги освоивме за со демократски средства да ја освоиме власта во републиката. Власта во републиката се темели врз тоа што буржоазијата го има мнозинството од народот зад себе како свои приврзаници. Ние сакаме и работиме на тоа ова духовно влијание да и' го одземеме од рацете на буржоазијата и самите да станеме мнозинство од народот и преку демократски средства да ја освоиме власта.
На тој начин ја воспоставуваме власта на пролетаријатот, класната власт на работничката класа, не за да воспоставиме ново класно владеење, туку за капиталистите и големопоседниците, буржоазијата да ја лишиме од власта , значи, за да ја укинеме поделбата на општеството на класи, класните спротивности и така да воспоставиме демократија која повеќе не е класно владеење, туку само самоуправа на еден слободен народ.
Претпоставете дека пролетаријатот ја освоил власта преку средствата на демократијата. Што ќе бидне тогаш? Дали ќе ја укинеме демократијата? Ниту збор за тоа! Ние нема да ја освоиме демократијата за да ја укинеме, туку за да ја искористиме за потребите на демократијата, за да го уредиме државниот апарат според потребите на народните маси, за чекор по чекор да го оттргнеме апаратот на производството од рацете на капиталистите и големопоседниците. И сè додека тоа оди сe дотогаш ќе го правиме тоа не чепкајќи во суштината на демократијата. Но демократијата не е и не значи само власт на мнозинството, туку и слобода на духовната борба за мнозинство од народот. Ние ќе мораме сето тоа да го правиме при целосно одржување на сите оние граѓански слободи: слободата на говорот, собирањето, здружувањето, печатот - кои се темел на демократијата.
Забелешки на преведувачот
1 Ова е говор на Ото Бауер што го одржа на Конгресот на Социјалдемократската партија на Германска Австрија во Линц 1926, при усвојувањето на новата партиска програма.
2 Насловите и италиците се додадени од уредникот на српското издание.
3 Во изворот на српски јазик оваа реченица е дадена во одречна форма, односно тврди дека самодовербата на капиталистите не се потпира врз техничката преобразба ниту врз процесите на техничко рационализирање, но од контекстот може да се заклучи дека се работи за лош превод.
4 Од 3 до 12 мај 1926 во Британија беше објавен генерален штрајк, во знак на солидарност со штрајкот на англиските рудари, кој започна уште претходната година и кој во октомври-ноември 1926 заврши со пораз на штрајкувачите.
5 Поради наведената причина, Советска Русија одлучи да ја продолжи војната против Полска, која започна во февруари 1919, но претрпе пораз и во март 1921 мораше да склучи мир со Полска.
6 Во времето кога Бауер го држеше овој говор, Сталин веќе во голема мера ја имаше преземено власта, но сè уште не го имаше протерано Троцки во Алма Ата. Во тоа време Троцки и Зиновјев ги имаа здружено своите сили во т.н. „лева опозиција” против Сталин.