L. Tro�ki

 

Do�u�da Perspektifler ve G�revler

Do�u Emek�ileri Kom�nist �niversitesinin ���nc� Y�ld�n�m�nde Yap�lan Konu�ma

 


Tarih: Co�kulu tezah�ratlar ve Enternasyonal Mar��, 21 Nisan, 1924.
�eviri Tarihi: Marksist Tutum.
MIA'dan �eviri: 2004.



Yolda�lar, �niversitenizin �� y�ll�k �al��malar�n� �zetleyen belgeleri, h�cre b�ronuzdan edindim. �ste�im �zerine kimi yolda�lar, en �nemli noktalar�n hepsini benim i�in i�aretleyerek, belgelerden haberdar olma g�revimi �nemli �l��de kolayla�t�rd�lar. Ve nas�l s�yleyece�imi bilmiyorum, belki benim ay�b�m belki de kayb�md�r ama, �niversitenizin �al��malar�n� ne g�nl�k ne de ayl�k olarak yak�ndan izleme f�rsat�m oldu. Bu �al��malar, y�ld�n�mlerinde al���lagelen abartmalardan tamam�yla uzak olarak s�yl�yorum, istisnai ve d�nya-tarihsel bir �neme sahiptir.

Yolda�lar, y�ld�n�m� toplant�lar�nda belki teoriye dalmak adetten de�ildir; ancak yine de, �niversitenizin, hi�bir �ekilde basit bir devrimci e�itim kurumu olmay�p, d�nya-tarihsel �nemde bir kald�ra� olu�turdu�u y�n�ndeki g�r���m� destekleyecek genel nitelikte birka� g�zlemimi sunmama izin verin.

G�n�m�z�n t�m politik ve k�lt�rel hareketi, kendisinden k�klenmi� oldu�u, b�y�d��� ve s�n�rlar�ndan ta�t��� kapitalizme dayan�yor. Ancak �ematik konu�acak olursak, kapitalizmin iki farkl� y�z� vard�r: Metropollerin kapitalizmi ve s�m�rgelerin kapitalizmi. Metropol�n klasik �rne�i Britanya�d�r. Bug�n o, MacDonald��n s�zde ����i� h�k�metiyle ta�land�r�lm��t�r. S�m�rgelere gelince, hangisinin en tipik s�m�rge oldu�unu s�ylemekte teredd�t ediyorum: Bu, bi�imsel anlamda s�m�rge olan Hindistan da olabilir; ba��ms�zl�k g�r�n�m�n� d�nyadaki konumu itibariyle hen�z koruyan ve s�m�rge tipine ait geli�im �izgisiyle �in de. Klasik kapitalizm Britanya�dad�r. Marx, Kapital�i Londra�da, en ileri �lkenin geli�imini do�rudan g�zlemleyerek yazd�; ne zaman inceledi�inizi hat�rlamasam da sizler bunu biliyorsunuz... S�m�rgelerde kapitalizm, kendi par�alar�ndan de�il, yabanc� sermayenin davetsiz geli�iyle geli�ir. �ki farkl� tipi olu�turan �ey de budur. �ok bilimsel olmasa da, olduk�a kesin ifadelerle koyacak olursak; MacDonald neden bu kadar tutucu, bu kadar �aps�z ve aptald�r?

��nk� Britanya kapitalizmin klasik topra��d�r; ��nk� oradaki kapitalizm el ��kr�klar�ndan ba�layarak, man�fakt�rden ge�erek modern sanayiye ad�m ad�m, �evrimci� yoldan, organik olarak geli�ti. Ve bundan dolay� d�n�n ve daha �ncesinin �nyarg�lar�n�, ge�mi� ve �nceki y�zy�llar�n �nyarg�lar�n�, ge�mi�in t�m ideolojik s�pr�nt�lerini MacDonald��n kafas�nda bulman�z m�mk�nd�r [alk��lar]. �lk bak��ta burada bir tarihsel �eli�ki varm�� gibi g�r�n�r: Marx neden, e�er Rusya�y� saymazsak, 19. y�zy�l�n ilk yar�s�nda Avrupa�n�n en b�y�k �lkelerinin en gerisinde, geri Almanya�da ortaya ��kt�? Marx neden Almanya�da ortaya ��kt� ve Lenin neden 19. ve 20. y�zy�llar�n kesi�ti�i d�nemde Rusya�da ortaya ��kt�? A��k bir �eli�ki! Fakat bu ne t�rden bir �eli�kidir? ��te bu, ancak tarihsel geli�imin diyalekti�i dedi�imiz �eyce a��klanabilecek t�rden bir �eli�kidir.

Tarih, Britanya makineleri ve pamuklular� bi�imi alt�nda, geli�menin en devrimci fakt�r�n� yaratt�. Fakat bu makine ve pamuklular, insan bilinci genel olarak �rk�t�c� bir tutuculuk d�zeyinde kal�rken, uzun ve yava� bir tarihsel ge�i� yoluyla, ad�m ad�m olu�turuldu ve yarat�ld�.

Ekonomik geli�me yava� ve sistematik bir bi�imde ilerledi�inde, insan�n kafas�ndakileri yerle bir etmek daha zorla��r. �znelciler ve idealistler, genelde, insan bilincinin, ele�tirel d���ncenin vs., tarihi t�pk� bir r�morkun mavnay� �ekmesi gibi ilerletti�ini s�ylerler. Bu do�ru de�ildir. Sizler ve ben Marksistiz ve �unu biliyoruz; tarihin itici g�c�, bug�ne kadar insan iradesinden ba��ms�z olarak �ekillenmi� olan ve �zellikle tekrar edeyim, e�er geli�me yava�, organik ve hissedilmez bir �ekilde ger�ekle�irse, yeni bir politik d���ncenin k�v�lc�m�n� �retmek i�in insan�n tutucu kafatas�n� par�alamay� giderek daha fazla g��le�tiren �retici g��lerden olu�ur. Ancak bir metropol�n, Britanya gibi kapitalizmin klasik bir topra��n�n �retici g��leri 19. y�zy�l�n ilk yar�s�ndaki Almanya, 19. ve 20. y�zy�llar�n havzas�ndaki bizler ve g�n�m�z Asya�s� gibi daha geri �lkelere h�cuma ge�ti�inde; ekonomik etkenler eski rejimi �at�rdatan bir devrimci yola girdiklerinde; geli�im, a�amal� ve �organik� olarak de�il, muazzam �oklar ve eski toplumsal katmanlarda ani kaymalar arac�l���yla ger�ekle�ti�inde; ele�tirel d���nce, kar��la�t�r�lmaz �l��de kolay ve h�zl� bir �ekilde devrimci ifadesini bulur; ��phesiz bunun i�in �nceden gerekli teorik malzemeyi de sa�layarak. Bu nedenle Marx 19. y�zy�l�n ilk yar�s�nda Almanya�da ortaya ��kt� ve bu nedenle Lenin burada ortaya ��kt�; ve bu nedenle en muhafazak�r �i��i� partisinin, Avrupa kapitalizminin en y�ksek, en eski ve en ulu topra��nda, Britanya�da olmas� gibi ilk bak��ta paradoksal g�z�ken bir olguyu g�zlemleyebiliyoruz. �te yandan ekonomik ve k�lt�rel a��dan konu�acak olursak son derece geri bir �lke olan Sovyetler Birli�i�mizde, �bunu �ekinmeksizin s�yl�yorum ��nk� bir olgudur� d�nyadaki en iyi kom�nist partisine sahibiz [alk��lar].

�unu belirtmeliyiz ki, ekonomik geli�mi�li�ine bak�ld���nda Rusya, Britanya gibi klasik metropoller ile Hindistan ya da �in gibi s�m�rge �lkeler aras�ndaki yolun tam ortas�nda bulunmaktad�r. Geli�me bi�imleri ve yollar�na g�re, Sovyetler Birli�i�ni Britanya�dan ay�ran �eyler, Do�u �lkelerinin geli�iminde kendisini �ok daha keskin bir bi�imde g�steriyor. Kapitalizm oralara yabanc� mali sermaye bi�iminde h�cum eder. Oralarda kapitalizm, eski ekonomik temelin alt�n� oyan ve silkeleyen haz�r makinelerle �ahlan�r ve kapitalist bir ekonominin Babil Kulesi gibi kendi y�k�nt�lar� �zerinde y�kselir. Do�u �lkelerinde kapitalizmin hareketi, ne a�amal�, ne yava�, ne de �evrimsel�dir, tersine bu hareket �ok ani ve y�k�c�d�r; ger�ekte bir�ok durumda, d�n�n �arl�k Rusya�s�nda oldu�undan �ok daha y�k�c�.

Yolda�lar, Do�u�nun �n�m�zdeki y�llar ve ony�llardaki kaderi i�te bu temel bak�� a��s�ndan incelenmek zorundad�r. Amerikan ve Britanya bankalar�n�n 1921, 1922, 1923 y�llar�na ait hesaplar� gibi basmakal�p kitaplara bile baksan�z, Londra ve New York�un banka bilan�olar�nda Do�u�nun yar�nki devrimci kaderini okursunuz. Britanya kendi rol�n� bir kez daha d�nyan�n tefecisi olarak ortaya koyar. Birle�ik Devletler inan�lmaz miktarlarda alt�n biriktirmi�tir: Merkez Bankas�n�n kasas�nda 3 milyar dolar de�erinde alt�n saklan�yor, bu 6 milyar alt�n ruble eder. Bu miktar Birle�ik Devletler ekonomisini fazlas�yla a�maktad�r. Britanya ve Birle�ik Devletler�in kimlere bor� verdi�ini soracaks�n�z. Muhtemelen sizin de duydu�unuz gibi bize bor� vermiyorlar, Almanya�ya da vermiyorlar, frank�n de�erini korumak i�in Fransa�ya bir miktar kuru kemik bah�ediyorlar. O halde bor�lar nerelere ak�yor? B�y�k bir b�l�m�n� s�m�rge �lkelere veriyorlar; bu paralar, Asya�n�n, G�ney Amerika�n�n, G�ney Afrika�n�n end�striyel geli�imini finanse ediyor. Size say�lardan bahsetmeyece�im: Bir k�sm� elimde olmas�na ra�men, bunlar raporumu gereksiz yere uzatacakt�r. Fakat �unu s�ylemek yeterlidir; son emperyalist sava�a kadar yar�-s�m�rge ve s�m�rge �lkeler, Birle�ik Devletler ve Britanya�dan, geli�mi� kapitalist �lkelerin ald��� kredilerin muhtemelen yar�s� kadar daha fazla kredi alm��lard�, bug�ne kadar s�m�rge �lkelerdeki mali yat�r�mlar eski kapitalist �lkelerdeki yat�r�mlar� hat�r� say�l�r �l��de a�m��t�r. Neden? Bir�ok neden var ama ikisi �ok �nemli: Birincisi, harap olmu�, nesi var nesi yok elinden al�nm�� ve ba�r�ndaki azg�n Frans�z militarizmi �her zaman i�in din� kabar��lar� tehdit eden bir militarizm� ile eski Avrupa�ya g�ven eksikli�i; ikincisi, s�m�rge �lkelere, hammadde kayna�� olarak ve Birle�ik Devletler ile Britanya�n�n mamul mallar� ve makinelerinin m��terileri olarak duyulan gereksinim. Sava� s�ras�nda oldu�u gibi �imdi de, Japonya, Hindistan, G�ney Amerika, G�ney Afrika gibi s�m�rge, yar�-s�m�rge ve genel olarak geri kalm�� �lkelerin pald�r k�ld�r sanayile�mesini g�zlemekteyiz. Hi� ku�ku yok ki, �in Kuomintang Partisi, �in�i bir ulusal-demokratik rejim alt�nda birle�tirmeyi ba�ar�rsa, �in�in kapitalist geli�mesi dev ad�mlarla ilerleyecektir. Ve bunlar�n t�m�, tarih-�ncesi, yar�-barbar bir durumdan birdenbire silkinip, kendilerini sanayinin eritme potas�n�n i�inde, fabrikada bulacak olan muazzam bir proleter kitlesinin seferberli�ini haz�rlayacakt�r. Bunun sonucu olarak, emek�ilerin bilin�lerinde ge�mi�in s�pr�nt�lerini biriktirip korumaya zaman kalmayacak; bir giyotin, ge�mi�i gelecekten kopararak ve onlar� yeni d���nceler, yeni bi�imler ve yeni ya�am ve m�cadele yollar� aramaya zorlayarak, ge�mi�teki bilin�lerinden kopar�p atacakt�r. Ve b�ylece, bu noktada, baz� �lkelerde art�k sahneye ��kmas�, di�erlerindeyse derinlemesine ve geni�lemesine geli�mesi gereken �ey ortaya ��k�yor: Do�u�nun Marksist-Leninist partileri: Japon kom�nistleri, �in kom�nistleri, T�rk ve Hindistan kom�nistleri vb.

Do�u topraklar�n�n emek�i yolda�lar�! 1883�de �svi�re�de Rus �Eme�in Kurtulu�u� grubu olu�turulmu�tu. Bu, o kadar uzun zaman �nce miydi? 1883�den 1900�e 17 y�l ve 1900�den 1917�e bir 17 y�l daha, yani toplam 34 y�l; bir y�zy�l�n ��te biri, bir ku�ak: III. Aleksandr��n h�k�mdarl��� boyunca Marksizmin d���ncelerinin ilk teorik-propagandist �evresinin �rg�tlenmesinden �arl�k Rusya�s�n�n proletarya taraf�ndan fethedilmesine kadar ge�en s�re, topu topu bir y�zy�l�n ��te biridir!

Bunu ya�am�� biri i�in, bu s�re uzun ve ac�l� bir d�nem olarak g�r�necektir. Fakat tarih �l�e�inden bak�ld���nda, bu, e�i benzeri olmayan �iddette ve vah�ilikte bir tempo sunar. Do�u �lkelerindeki geli�me temposu, t�m g�stergeleriyle �ok daha h�zl� olacakt�r. Bu durumda, izledi�imiz perspektif �����nda, Do�u Emek�ileri Kom�nist �niversiteniz neyi ifade ediyor, nedir bu �niversite? Bu �niversite, Do�u �lkelerinin �Eme�in Kurtulu�u� gruplar�n�n fidanl���d�r. [b�y�k alk��lar]

�uras� do�rudur ve hi� kimse buna g�zlerini kapayamaz ki; Do�u�nun gen� Marksistlerinin kar��la�aca�� tehlikeler b�y�kt�r. Biliyoruz ve siz de ��reneceksiniz ki; Bol�evik Partisi �ok ciddi i� ve d�� m�cadeleler i�inde bi�imlenmi�tir. Biliyorsunuz ki, i�di� ve tahrif edilmi� bir Marksizm, daha sonralar� burjuvazinin politik u�aklar� haline gelen Struvecilerin, bir�oklar� sonradan Oktobristlere ve hatta daha da sa�a iltica eden Kadetlerin, burjuva entelijensiyan�n �ok y�nl� politik �al��mas�n�n 1890�lardaki okulu gibiydi. Ekonomik olarak geri olan Rusya, siyasal anlamda ne farkl�la�m�� ne de tamam�yla bi�imlenmi� bir �lkeydi: Marksizm kapitalizmin ka��n�lmazl���ndan bahsediyordu ve kendileri i�in sosyalizmi de�il kapitalizmi arzulayan bu burjuva-ilerici unsurlar devrimci y�nlerinden ar�nd�r�lm�� bir �Marksizmi� benimsediler. Ayn� �eyler Romanya�da da oldu. Romanya�n�n bug�nk� y�netici hergelelerinin �o�unlu�u, zamanlar�n� Marksizme ya�c�l�k okulunda ge�irdiler, bunlardan baz�lar� Fransa�da Guesdecili�e ba�land�lar. S�rbistan�da bug�nk� muhafazak�r ve gerici politikac�lar�n t�m� gen�liklerinde Marksizm ya da Bakunincilik okullar�ndan ge�mi�lerdi.

Bu olgu, Bulgaristan�da daha az g�zlemlenebilir. Ancak genel olarak, burjuva-ilerici politikalar�n ama�lar� i�in Marksizmin bir s�reli�ine s�m�r�lmesi olgusu kendi �lkemizi oldu�u gibi, g�ney-do�u Balkan �lkelerini de karakterize eder. B�ylesi bir tehlike Do�u�da da Marksizmi tehdit ediyor mu? K�smen. Neden? ��nk� Do�u�daki ulusal hareketler tarihte ilerici bir etkendir. Hindistan��n ba��ms�zl�k m�cadelesi esasl� bir ilerici harekettir; siz ve ben biliyoruz ki, bu m�cadele ayn� zamanda ulusal-burjuva g�revlerle s�n�rl�d�r. �in�in kurtulu� m�cadelesi, Sun Yat-sen�in ideolojisi, demokratik bir m�cadele ve ilerici bir ideolojidir ama burjuvad�r. �in�de Kuomintang�� ileri iterek destekleyen kom�nistlerin arkas�nday�z. Bu �ok �nemlidir ancak ayn� zamanda burada ulusal-demokratik bir yozla�ma tehlikesi de mevcuttur. Ve bu tehlike, Do�u�da s�m�rge k�leli�inden kurtulmak i�in verilen ulusal m�cadeleler alan�n� olu�turan t�m Do�u �lkeleri i�in de ge�erlidir. Do�u�nun gen� proletaryas� bu ilerici harekete dayanmal�d�r; fakat kesin surette a��kt�r ki, yakla�an d�nemde Do�u�nun gen� Marksistleri i�in, �Eme�in Kurtulu�u� gruplar�n�n par�alanmas� ve kendilerini milliyet�i ideolojinin i�inde eritmeleri tehlikesi s�z konusudur.

Buna ra�men avantaj�n�z nerededir? Rus, Romen ve di�er eski Marksist ku�aklar kar��s�ndaki avantaj�n�z, yaln�zca Marx sonras� d�nemde de�il, ayn� zamanda Lenin sonras� d�nemde ya��yor, ya�ayacak ve �al��acak olman�zdad�r. H�cre b�ronuzun bana kibarca k���k notlarla birlikte iletti�i gazetenizde Marx ve Lenin hakk�nda s�cak bir polemik okudum. Birbirinizle �ok �iddetli tart���yorsunuz, bunu bir su�lama olarak s�ylemiyorum. Burada sorun, baz�lar�n�n g�r��leri do�rultusunda Marx��n yaln�zca bir teorisyen oldu�u �eklinde konulmu�; bu nedenle muhalif taraf bu konumu betimleyerek itiraz ediyor: �Hay�r, Marx, Lenin gibi devrimci bir politikac�yd� ve hem Marx hem de Lenin�de teori ve pratik el ele gitmi�tir.� Sorunun bu �ekliyle soyut form�lasyonunda bu �nerme ku�kusuz do�rudur ve tart��ma g�t�rmez; ancak bu iki tarihsel �ahsiyet aras�nda halen bir farkl�l�k bulunmaktad�r ki bu farkl�l�k sadece bireysel �zelliklerindeki ayr�mdan de�il ayn� zamanda ya�ad�klar� d�nemler aras�ndaki ayr�mdan da kaynaklan�r. Marksizm, ku�kusuz akademik bir doktrin de�il, devrimci eylemin kald�rac�d�r; Marx bo�u bo�una �filozoflar d�nyay� yeterince a��klad�lar, art�k onu de�i�tirmeliyiz� dememi�tir. Fakat Marx��n ya�ad��� Birinci Enternasyonal d�neminde ve sonra �kinci Enternasyonal zaman�nda i��i s�n�f� hareketinin Marksizmi b�t�nsel olarak ve sonuna kadar kullanma f�rsat� var m�yd�? Marksizm, eylemde ger�ek somutlanmas�n� bulmu� muydu? Hay�r. Marx, devrimci teorisinin belirleyici tarihsel ana, iktidar�n proletarya taraf�ndan fethine uygulanmas� konusunda k�lavuzluk etme f�rsat� ve �ans�na sahip miydi? Hay�r de�ildi. ��phesiz Marx, ��retisini bir akademisyen olarak olu�turmad�. Bildi�iniz gibi o, b�t�n�yle devrimden, burjuva demokrasisinin ��k���n�n de�erlendirilmesi ve ele�tirisinden do�du ve geli�ti. Manifesto�sunu 1847�de yazd� ve 1848 devrimini Marksist bir �er�eveden, daha do�rusu Marx��n kendi �er�evesinden de�erlendirerek burjuva demokrasisinin sol saflar�nda faaliyet g�sterdi. Londra�da Kapital�i kaleme ald�; ayn� zamanda t�m �lkelerdeki i��i s�n�f� i�indeki en ileri gruplar�n politikalar�n�n esin kayna�� olan Birinci Enternasyonal�in kurucusuydu, fakat sadece bir �lkenin de�il b�t�n d�nyan�n kaderini belirleyen bir partinin ba��nda de�ildi. Marx kimdir sorusuna k�saca cevap vermek istedi�imizde s�yleyece�imiz �ey �udur: �Marx Kapital�in yazar�d�r.� Ve kendimize Lenin�in kim oldu�unu sordu�umuzda, �Lenin Ekim devriminin yazar�d�r� diyece�iz [Alk��lar]. Lenin, herkesten kuvvetli bir �ekilde, Marx��n ��retisini revize etmekten, yeniden in�a etmekten ya da g�zden ge�irmekten uzak oldu�unu vurgulam��t�. Lenin, Marx��n yasalar�n� de�i�tirmek i�in de�il, onu yerine getirmek i�in, eski s�zc�klerle konu�arak ortaya ��kt�. O, bunu herkesten daha �ok vurgulam��t�r. Lenin o d�nemde, Marx��, kendisi ile Marx aras�ndaki ku�aklar�n tortular� alt�ndan, Kautskizmin, MacDonaldizmin, i��i a�alar�n�n muhafazak�rl���n�n ve reformist ve milliyet�i b�rokrasinin tortular� alt�ndan �ekip ��karmaya ve tortulardan, eklemelerden ve tahrifatlardan bir kez temizlenmi� olan ger�ek Marksizmin ara�lar�n� b�y�k tarihsel eyleme tamam�yla ve b�t�nsel olarak uygulamaya gerek duymu�tu. Bu y�zden gen� ku�aklar olarak sizin en b�y�k avantaj�n�z, bu �al��mada dolayl� ya da do�rudan yer alman�z, bunu g�zlemlemi� olman�zd�r; dahas� Leninizmin politik ve ideolojik ortam�nda ya��yor ve prati�e denk d��en bu teoriyi Do�u Emek�ileri �niversitesinde �z�ms�yor olman�zd�r. Bu sizin devasa ve paha bi�ilmez avantaj�n�zd�r ve bunu anlamak zorundas�n�z. Marx��n kendisi, teorisinde ony�llar�n ve y�zy�llar�n geli�iminin deneyiminden yararlanabilmesine ve bunu kucaklayabilmesine ra�men, onun ��retisi daha sonralar�, g�ndelik m�cadele i�inde k�smen dahas� �arp�t�lm�� bi�imde �z�msenmi� farkl� unsurlara par�aland�. Lenin ortaya ��kt�, bir kez daha Marksizmi bir araya getirdi ve yeni ko�ullarda, en b�y�k tarihsel �l�e�in eyleminde bu ��retiyi ortaya koydu. Bu eylemi g�rd�n�z ve buna ba�land�n�z: Bu sizi bir y�k�ml�l���n alt�na sokuyor ve Do�u Emek�ileri Kom�nist �niversitesi bu y�k�ml�l���n �zerine in�a edildi.

Yolda�lar, bu nedenle, varl��� tart��ma g�t�rmez ve bir�oklar�n� kap�p s�r�kleyen �ba�ka t�rl� de olamaz� ulusal demokratik yozla�ma tehlikesi, Sovyetler Birli�i ve ���nc� Enternasyonal�in varl��� olgusu sayesinde olduk�a azalm��t�r. Do�u Emek�ileri Kom�nist �niversitesinden ��kacak temel �ekirde�in, Do�u topraklar�ndaki proleter hareketin s�n�f mayas�, Marksist mayas�, Leninist mayas� olarak g�rev yerini alaca��n� ummam�z i�in t�m ko�ullar vard�r. Yolda�lar size duyulan talep, devasa g�z�k�yor ve kendisini, daha �nce de s�yledi�im gibi derece derece de�il ani ve ayn� zamanda kendi tarz�nda �yak�c�� olarak ortaya koymaktad�r. Lenin�in son makalelerinden biri olan �Az Olsun, �z Olsun�u okuyun: G�r�n��te bu s�z �zel bir �rg�tsel soruna ili�kindir ancak ayn� zamanda Avrupa�n�n geli�imi ile ba�lant�l� olarak Do�u �lkelerinin geli�imi perspektiflerini de kapsamaktad�r. Makalenin ard�nda yatan ana fikir nedir? Bat� devriminin geli�iminin gecikebilece�i. Nas�l gecikebilir? MacDonaldizmle; zira Avrupa�n�n en muhafazak�r g�c� ger�ekte MacDonaldizmdir. T�rkiye�nin hilafeti nas�l kald�rd���n� ve MacDonald��n nas�l tekrar diriltti�ini g�rebiliriz. Bu, Bat��n�n kar��-devrimci Men�evizmi ile Do�u�nun ilerici ulusal-burjuva demokrasisi aras�ndaki keskin kar��tl�klar�n fiiliyatta �arp�c� bir �rne�i de�il midir?

Afganistan�da g�n�m�zde ger�ekle�en olaylar ger�ekten dramatiktir: MacDonald��n Britanya�s�, ba��ms�z Afganistan�� Avrupal�la�t�rmaya �abalayan ulusal-burjuva sol kanad� eziyor ve Pan-islamizmin, hilafetin ve daha beterlerinin en berbat �nyarg�lar�yla dolu en gerici ve en karanl�k g��lerini geri getirmeye �al���yor. E�er canl� �at��malar� i�inde bu iki g�c� tartarsan�z, Do�u�nun bize, Sovyetler Birli�i ve ���nc� Enternasyonal�e do�ru ni�in daha fazla meyledece�i derhal netle�ecektir.

Ge�mi� geli�imi nedeniyle, i��i s�n�f� a�alar�n�n korkun� tutuculu�unu korudu�u Avrupa�n�n nas�l daha da artan bir ekonomik ��z�l��ten ge�ti�ini g�rebiliriz. Avrupa i�in hi�bir ��k�� yolu yoktur. Ve bu, �zellikle, Amerika�n�n, ekonomik geli�me yetene�ine hakl� olarak g�venmedi�i Avrupa�ya bor� vermemesi olgusunda ifade buluyor. Di�er yandan �unu da g�rmekteyiz ki, ayn� Amerika ve ayn� Britanya, s�m�rge �lkelerin ekonomik geli�mesini finanse etmek zorunda kalm�� ve b�ylece onlar� ��lg�n bir tempoyla devrim yoluna s�r�klemi�tir. E�er Avrupa, i��i a�alar�n�n ahmak, dar kafal�, aristokratik, ayr�cal�kl� MacDonaldizminin bug�nk� koku�mu� durumunun tam ortas�na s�r�klenirse, devrimci hareketin a��rl�k merkezi tamam�yla ve b�t�nsel olarak Do�u�ya kayacakt�r. Ve bu durumda ortaya ��kmaktad�r ki, eski Rusya�m�z� ve eski Do�u�yu kendi ayaklar� �zerine kald�ran devrimcile�tirici bir fakt�r olarak Britanya�da kapitalist geli�menin birka� ony�l� gerekli olduysa da, �imdi art�k Do�u�daki devrimin birka� kal�n kafay� ezmek ya da gerekliyse u�urmak �zere Britanya�ya geri u�ramas� ve Avrupa proletaryas�n�n devrimine bir itkide bulunmas� zorunlu olacakt�r [Alk��lar]. Tarihsel olas�l�klardan biri budur. Akl�m�z�n bir k��esinde durmal�d�r.

�niversitenizde ��renci olan ve baz� ya�l� ve cahil kad�nlar� etraf�na toplayan bir T�rk k�z�n�n Kazan�da yaratt��� muazzam etki hakk�nda bana g�nderdi�iniz belgeleri okudum. K���k ama bir g�sterge olarak derin tarihsel anlama sahip bir olay bu. Bol�evizmin anlam�, g�c� ve �z�, i��i a�alar�na de�il, ayaklananlara, mazlumlara, milyonlara ve ezilenlerin en ezilenlerine y�nelmi� olmas�nda yatar.

��te bu nedenle Bol�evizm, �u anda bile �z�msenmi� olmaktan veya tamam�yla irdelenmi� olmaktan uzak teorik i�eri�i arac�l���yla de�il, �zg�rle�tirici ya�am solu�u nedeniyle Do�u �lkelerinin en g�zde ��retisi haline gelmi�tir. Lenin�in sadece Kafkaslarda de�il ayn� zamanda Hindistan��n i�lerinde de �ok iyi tan�nd���n�n en taze kan�tlar�n� sizin makalelerinizde okuduk. Biliyoruz ki, �in�de, hayatlar� boyunca Lenin�in tek bir makalesini bile okumam�� emek�i kitleler, tarihin solu�u olma kudretindeki Bol�evizme do�ru b�y�k bir i�tenlikle y�neliyorlar. D��lanm��, ezilmi�, en k�t� �artlarda �al��t�r�lan, kendileri i�in ba�ka hi�bir tarihsel ��z�m�n olmad���, ba�ka bir kurtulu�un olmad��� milyonlar; s�z konusu olan �eyin, on ve y�z milyonlara hitap eden bir ��reti oldu�unu sezdiler. Emek�i kad�nlar�n kalplerinde Leninizmin b�ylesine co�kulu bir kar��l�k bulmas�n�n nedeni buradad�r, ��nk� yery�z�nde emek�i kad�nlardan daha ezilmi� ba�ka bir katman yoktur! �niversiteniz ��rencisinin Kazan�da nas�l konu�tu�unu ve cahil Tatar kad�nlar�n nas�l onun etraf�nda topland���n� okudu�umda, son d�nemde Bak��da ge�irdi�im k�sa bir s�reyi hat�rlad�m. �lk kez Bak��de bir T�rki kad�n kom�nisti g�rm�� ve duymu�tum. Orada, koridorlarda onlarca ve b�y�k olas�l�kla y�zlerce T�rki kad�n kom�nisti g�zlemleyebildim. Onlar�n co�kusunu, kurtulu�un yeni s�zc�klerini i�iten ve yeni bir hayata g�zlerini a�an d�n�n k�lelerinin k�lesi olanlar�n bu tutkusunu g�rd�m ve duydum. Ve yine ilk defa orada, �u net sonuca ula�t�m ve kendime dedim ki; Do�u halklar�n�n hareketinde kad�nlar Avrupa�daki ve buradakinden �ok daha b�y�k bir rol oynayacaklar [Alk��lar]. Neden? Tam� tam�na �u nedenden �t�r�; Do�u kad�n�, Do�u erke�iyle kar��la�t�r�lmaz �l��de �nyarg�lar taraf�ndan eziliyor, zincire vuruluyor ve kafas� kar��t�r�l�yor ve ��nk� yeni ekonomik ili�kiler, yeni tarihsel ak�mlar onu eski hareketsiz ili�kilerden erkeklerden �ok daha g��l� ve h�zl� bi�imde �ekip ��karacakt�r. Bug�n bile, Do�u�da h�l� �sl�m�n, eski �nyarg�lar�n, inan��lar�n ve geleneklerin egemenli�ini g�zlemleyebiliyoruz, ancak bunlar giderek tuzla buz olacakt�r. T�pk� y�pranm�� bir elbise gibi, uzaktan bakt���n�zda tek par�a gibi g�r�n�r; her �ey yerli yerindedir ve t�m k�vr�m yerleri yerinde durmaktad�r; ama bir el hareketi ya da bir r�zg�r esintisi, t�m giysiyi bir toz y���n�na d�n��t�rmeye yeter. Bunun gibi, Do�u�da �ok derinmi� izlenimini veren o eski inan��lar, ger�ekte ge�mi�in g�lgesinden ba�ka bir �ey de�ildirler. T�rkiye�de hilafeti ilga ettiler ve onu kald�ranlar�n kafalar�ndan bir tek sa� teli bile d��medi; bu demektir ki, eski inan��lar art�k ��r�m��t�r ve emek�i kitlelerin yakla�an tarihsel hareketi sayesinde ciddi birer engel olamayacakt�r. Ve dahas� bu �u anlama geliyor ki; ya�am�nda, al��kanl�klar�nda, yarat�c�l���nda en fazla engellenen, k�lelerin k�lesi Do�u kad�n�, onu �rt�lerinden kurtaracak yeni ekonomik ili�kileri talep ederek, kendisini birden her �e�it dini payandadan yoksun hissedecek; ona toplumdaki yeni konumunun fark�na varma f�rsat�n� sunacak olan yeni d���nceleri ve yeni bir bilinci kazanmak i�in tutkulu bir susuzluk �ekecektir. Ve Do�u�da, uyanm�� kad�n i��iden daha iyi bir kom�nist, devrim ve kom�nizm idealleri i�in daha iyi bir sava��� olmayacakt�r [Alk��lar].

Yolda�lar, bundan dolay� �niversiteniz evrensel bir tarihi �neme sahiptir. Bu �niversite, Bat��n�n ideolojik ve politik deneyimini kullanarak, Do�u i�in b�y�k bir devrimci maya haz�rl�yor. Yak�nda sizin saatiniz gelecek. Amerika ve Britanya�n�n mali-sermayesi Do�u�nun ekonomik temellerini tahrip ediyor, toplumun bir tabakas�n� bir di�erinin kar��s�na dikiyor, eskiyi par�al�yor ve yenisi i�in bir talep do�uruyor. Siz kom�nizm ideallerinin tohum ekicileri olarak ortaya ��kacaks�n�z ve �al��malar�n�z�n devrimci verimlili�i, Avrupa�n�n eski Marksist ku�aklar�n�n �al��malar�n�n verimlili�inden �l��lemez derecede y�ksek olacakt�r.

Ancak yolda�lar, s�ylediklerimden bir �e�it Do�u kibirlili�ine ��kan sonu�lar �retmenizi istemem [G�l��meler]. G�r�yorum ki hi�biriniz beni bu �ekilde alg�lam�yorsunuz... E�er herhangi biriniz, Bat� i�in Mesihvari bir kibirlili�i ve hor g�rmeyi i�inize sindirseydiniz, bu, kendinizi ulusal demokratik ideoloji i�inde eritmenin en k�sa ve h�zl� yolu olurdu. Hay�r, Do�u�nun devrimci kom�nistleri, �niversitelerinde, Do�u�nun ve Bat��n�n g��lerini tek bir b�y�k amac�n bak�� a��s�ndan yan yana getirip, birbirine ba�layarak d�nya hareketini bir b�t�n halinde incelemeyi ��renmelidirler. Sizler, Hint k�yl�lerinin ayaklanmas�n�, �in liman�ndaki hamallar�n grevini, Kuomintang burjuva demokrasisinin politik propagandas�n�, Korelilerin ba��ms�zl�k m�cadelesini, T�rkiye�nin burjuva-demokratik yeniden do�u�unu ve Transkafkasya Sovyet Cumhuriyetindeki ekonomik, k�lt�rel ve e�itimsel �al��malar� nas�l bir arada ele alaca��n�z�; t�m bunlar�, Kom�nist Enternasyonal�in, Avrupa�daki ve �zellikle �ngiliz kom�nist k�stebe�inin, MacDonald��n muhafazak�r kalesinin alt�n� yava� yava� �bir�o�umuzun istedi�inden daha yava�� oymaya ba�lad��� Britanya�daki �al��ma ve m�cadelesi ile hem ideolojik hem de pratik olarak nas�l ili�kilendirece�inizi bilmek zorundas�n�z [Alk��lar]. ���nc� y�ld�n�m�n�z ��phesiz kendi i�inde olduk�a al�akg�n�ll� bir y�ld�n�m�d�r. Bir�o�unuz Marksizmin yaln�zca e�i�indesiniz. Fakat yineleyeyim, eski ku�aklar �st�ndeki avantaj�n�z �u olguda yat�yor ki; siz Marksizmin ABC�sini, bizim durumumuzda oldu�u gibi kapitalizmin egemenli�indeki �lkelerde ya�amdan kopuk g��men �evrelerin i�inde de�il, Leninizm taraf�ndan fethedilmi� topraklarda, Leninizmle beslenen topraklarda ve Leninizmin atmosferi ile sar�p sarmalanm�� topraklarda ��reniyorsunuz. Marksizmi yaln�zca bro��rlerden incelemiyorsunuz, bu �lkenin politik atmosferi i�inde onu soluma f�rsat�na sahipsiniz. Bu, yaln�zca buraya Sovyetler Birli�i�nin bir k�sm�n� olu�turan Do�u cumhuriyetlerinden gelenler i�in de�il, ���phesiz �nemi hi�bir �ekilde daha az olmayan!� ezilen s�m�rge �lkelerden gelmi� olanlar i�in de ge�erlidir. Emperyalizme kar�� m�cadelenin son b�l�m�n�n, bir, iki, �� veya be� y�ll�k d�nem i�ine yay�l�p yay�lmayaca��n� bilmiyoruz, ama biliyoruz ki, her y�l Do�u�nun Kom�nist �niversitesinden yeni bir hasat kald�r�lacakt�r. Her y�l bize, Leninizmin ABC�sini bilen ve bunun prati�e nas�l uygulanaca��n� g�rm�� kom�nistlerden olu�an yeni bir �ekirdek sa�layacakt�r. Sonucu belirleyici olaylardan �nce bir y�l ge�erse, bir �r�n�m�z; iki y�l ge�erse iki �r�n�m�z; �� y�l ge�erse �� �r�n�m�z olacak. Ve bu belirleyici olaylar gelip �att���nda, Do�u Emek�ileri Kom�nist �niversitesinin ��rencileri �unu diyecekler: �Biz buraday�z. Bir �eyi ��rendik. Sadece, Marksizmin ve Leninizmin d���ncelerini �in, Hindistan, T�rkiye ve Kore dillerine �evirmeyi de�il, Do�u�nun emek�i kitlelerinin ac�lar�n�, tutkular�n�, taleplerini ve umutlar�n� Marksizmin diline �evirmeyi de ��rendik.�

�Size bunu kim ��retti?� diye soracaklar.

�Bunu bize Do�u Emek�ileri Kom�nist �niversitesi ��retti.� Ve sonra size, �imdi, ���nc� y�ld�n�m�n�zde s�yleyece�im �eyi s�yleyecekler:

��an olsun Do�u�nun Kom�nist �niversitesine.

[Co�kulu tezah�ratlar ve Enternasyonal Mar��]

21 Nisan 1924