Писмо на мајорот Ернесто Че Гевара до Карлос Кихано, уредник на неделниот магазин „Марча“ од Монтевидео.
Напишано: 1965
Превод: Горан Мариќ, од англиски јазик
Техничка обработка: Горан Мариќ
Онлајн верзија: октомври 2005
Ги завршувам овие белешки патувајќи низ Африка, воден од желбата да го одржам ветувањето, иако со мало задоцнување. Сакам да го направам тоа со зафаќање на темата што се споменува во насловот. Верувам дека тоа може да биде од интерес за уругвајските читатели.
Вообичаено е за капиталистичките гласноговорници да го употребуваат како аргумент против социјализмот подметнувањето дека таков општествен систем или период на градење на социјализмот во кој се наоѓаме се карактеризира со уништување на поединецот на сметка на Државата. Воопшто нема да се обидувам да го оспорам тврдењето на чисто теоретска основа, туку напротив, преку востановените факти на кубанското искуство и ќе додадам коментари од општа природа. Најпрво во општи црти ќе ја прикажам историјата на нашата револуционерна борба пред и по преземањето на власта.
Како што е познато, точниот датум на почетокот на револуционерните акции кои кулминираа на 1 јануари 1959, беше 26 јули 1953. Група предводена од Фидел Кастро ја нападна воената касарна Монкада, во провинцијата Ориенте, во раните утрински часови. Нападот беше неуспех, неуспехот стана катастрофа и преживеаните беа затворени, сè додека одново не ја започнаа револуционерната борба, откако беа амнестирани.
Во текот на овој процес, кој го содржеше само првото семе на социјализмот, човекот беше основен фактор. Човекот – индивидуализиран, конкретен, именуван – беше носител на довербата и триумфот или неуспехот на задачите доверени на него зависеа од неговата способност да делува.
Тогаш дојде периодот на герилска војна. Се водеше во две наполно различни средини: народот, како сè уште неразбудена маса која требаше да се мобилизира, и авангардата, герилците, потисниот мотор на мобилизацијата, генераторот на револуционерната свест и борбен ентузијазам. Авангардата беше катализатор што го создаде субјективниот предуслов неопходен за победа. Индивидуата истотака беше основен фактор во герилата, како рамка на постепената пролетаризација на нашата мисла, во револуцијата што се случуваше во нашите навики и во нашите умови. Сите до еден од борците на Сиера Маестра кои добија висок чин во револуционерните сили го постигнаа тоа со долга листа на забележителни заслуги. Токму врз основа на тие заслуги и го добија својот чин.
Тоа беше првиот херојски период во кој луѓето тежнееја да издржат голема одговорност, голема опасност, со исполнување на нивната должност како единствана сатисфакција. Во нашата револуционерна образовна работа, често се навраќаме на таа поучна тема. Човекот на иднината се наѕираше во нашите борци.
И во други случаи на нашата историја имаше повторување на оваа целосна посветеност на револуционерната кауза. Во текот на Октомвриската криза и во времето на ураганот Флора, бевме сведоци на дела на исклучително херојство и саможртва понесени од целиот народ. Една од основните задачи од идеолошка гледна точка е да најдеме начин да го внесеме таквиот херојски став во секојдневниот живот.
Револуционерната влада беше воспоставена во 1959 со учество на неколку членови на „продадената“ буржоазија. Постоењето на Бунтовничката Армија претставуваше гарант на моќта како основен фактор на сила.
Сериозните контрадикции што се појавија беа решени директно, во прва инстанца, во февруари 1959, кога Фидел Кастро го превзема водството во владата како премиер. Овој процес кулминираше во јули истата година со оставката на претседателот [Мануел] Урутија под притисок од масите.
Со јасно одредени карактеристики, тогаш во историјата на Кубанската револуција се појави нов субјект кој постојано ќе биде присутен: масите.
Ова повеќелико битие не е, како што се тврди, сума на елементи од ист тип (или уште помалку, редуцирано на ист тип од системот наметнат на нив) и кое делува како припитомено стадо. Точно е дека масата ги следи лидерите, особено Фидел Кастро, без двоумење, но степенот во кој тој ја стекнал таа доверба се должи токму на целосното толкување на желбите и стремежите на луѓето, како и на искрената желба да се остварат дадените ветувања.
Масите учествуваа во Аграрната реформа и во тешкото преземање на управувањето со државните претпријатија; го покажаа своето херојство кај Плаја Хирон во борбите против групата бандити вооружени од ЦИА; за време на Октомвриската криза оставија свој белег на еден од најбитните настани во денешното време и продолжуваат со градење на социјализмот.
Гледајќи површно на нештата, може да изгледа дека тие што зборуваат за потчинување на индивидуата на Државата се во право; со неспоредлив ентузијазам и дисциплина, масите ги спроведуваат задачите одредени од власта без оглед на нивната природа: економска, културна, спортска итн. Иницијативата најчесто доаѓа од Фидел или високата команда на револуцијата; таа е објаснета на народот, кој ја прифаќаат како своја. Понекогаш, локалното искуство е земено од партијата и од владата и со тоа е обопштено, следејќи ја истата постапка.
Сепак, Државата понекогаш прави грешки. Кога тоа ќе се случи, колективниот ентузијазам видно исчезнува како резултат на квантитативното исчезнување што се случува во секој елемент што го сочинува колективот и работата се парализира сè додека не спласне на безначајно ниво; тогаш е време да се корегираме. Тоа се случи во март 1962, со секташката политика наметната на Партијата од Анибал Ескаланте.
Овој механизам очигледно не е доволен да осигура низа од свесни мерки; она што недостига е поструктуриран однос со масите. Мораме да ја подобриме оваа врска во следните години, но засега, во случаите на иницијативите кои доаѓаат од високите нивоа на власта, се служиме со речиси интуитивен метод за да ги ослушнуваме различните реакции на проблемите кои се поставени.
Фидел е врвен мајстор во ова; неговиот карактеристичен начин на интеграција со народот може да се разбере само кога ќе се види во акција. На големите јавни собири може да се забележи нешто налик на дијалог помеѓу две музички струни чии меѓусебни вибрации предизвикуваат сè понови тонови. Фидел и масите започнуваат да вибрираат со растечки интензитет чија кулминација е ненадејниот прекин понесен од победничките борбени извици.
Она што е тешко да го разбере некој кој не доживеал револуционерно искуство е ова блиско дијалектичко единство кое постои помеѓу индивидуата и масите, кои се во меѓусебна поврзаност, и масата, како целина сочинета од индивидуи, меѓусебно поврзани со лидерите.
Во капитализмот, слични феномени од овој тип може да се забележат со појавување на политичари способни да го мобилизираат народот, но ако тоа не е автентично општествено движење, кога и не е сосема точно да се зборува за капитализам, движењето ќе трае исто колку и неговиот промотор или додека стегите на капиталистичкото општество не стават крај на општата илузија. Во капитализмот, човекот е воден од бесчуствителни правила најчесто вон доменот на неговото разбирање. Отуѓената индивидуа е врзана во општеството со невидливи окови: законот на вредноста. Законот делува во сите аспекти на човековиот живот, оформувајќи ги неговиот пат и судбина.
Законите на капитализмот, невидливи и слепи за повеќето луѓе, делуваат на поединецот без да биде свесен за тоа. Тој ја гледа широчината на таа граница што изгледа бесконечна. Капиталистичката пропаганда го претставува токму на таков начин и се обидува да го користи случајот на Рокфелер - вистинит или не - како лекција за успешност. Мизеријата што мора да биде создадена за да настане таков случај и сумата на пороците кои доведуваат до создавање на такво богатство не се споменуваат и општите сили не секогаш се способни да ги разјаснат тие концепти (Би било соодветно на ова место да се проучи како империјалистичките земји полека го губат интернационалниот класен карактер под влијание на меѓусебната криминална вмешаност во експлоатацијата на зависните земји и како истиот факт предизвикува тапење на острицата на борбениот дух на масите во нивните национални рамки, но ова не спаѓа во темата на овој текст).
Во секој случај, може да се воочи низа од пречки кои можат да бидат совладани само од индивидуа со неопходни квалитети да стигне до крајот. Наградата е отсјај во далечините на еден пуст, самотен пат. Во крајна линија, тоа е трка на волци: цената на победата за еден е само неуспехот на сите други.
Сега ќе се обидам да ја дефинирам индивидуата на оваа необична и трогателна драма на градење на социјализмот, во нејзината двојна природа како уникатно битие и член на општеството.
Верувам дека наједноставен пристап е да го согледаме нејзиниот неостварен квалитет: таа е незавршен проект. Недостатоците на минатото се пресликуваат во сегашноста на индивидуалната свест и потребен е постојан труд да се елиминираат тие недостатоци.
Процесот е двостран: од една страна општеството делува на индивидуата со директи и индиректни средства за едукација, додека од друга страна, индивидуата проаѓа низ свесна фаза на само-едукација.
Новото општество што се формира мора напорно да го совладува минатото. Тоа произлегува не само од индивидуалната свест, притисната од остатоците на образованието и воспитанието систематски насочено кон изолација на индивидуата, туку и од самата природа на преодниот период, со постоење на стоково производство. Стоката е економска клетка на капиталистичкото општество; сè додека постои, нејзините ефекти ќе се чувствуваат во производните односи и, следствено, во човековата свест.
Марксовата шема го претпоставува преодниот период како резултат на експлозивна трансформација на капиталистичкиот систем разорен од сопствените противречности; реалноста покажа дека некои земји, слабите гранки, се откачуваат од империјалистичкото дрво, појава предвидена од Ленин. Во овие земји, капитализмот доволно се развил за да се почувствуваат неговите ефекти врз луѓето, но недоволно за внатрешните противречности да го уништат откако ги исцрпил сите можности. Борбата за ослободување од надворешен агресор, мизеријата што потекнува од надворешни извори, овозможуваат победа на експлоатираната класа преку ослободително движење со соборување на неоколонијалниот режим на привилегираната класа. Свесната акција го прави останатото.
Во овие земји сè уште не е достигнат степен на образование за функционирањето на општеството и богатството е далеку од нивото по кое масите би го користеле со едноставен процес на преземање. Неразвиеноста и традиционалниот одлив на капитал во „цивилизираните“ земји прават да бидат невозможни брзи промени без жртвување. Сè уште нè очекува долг период на градење на економската основа и искушението да се следат устоличените начини на материјален интерес како лост за забрзан развој е многу големо.
Постои опасност да не ја видиме шумата од дрвјата. Следењето на химерата на остварување на социјализмот со помош на средствата преостанати од капитализмот (стоката како економска ќелија, профитабилноста и индивидуалниот материјален интерес итн.), возможно е да се покаже како слепа улица. А доаѓањето до таа точка е после долг пат со многу крстопати и тешко е да се воочи кога е направено погрешно свртување. Во меѓувреме, прилагодената економска основа го спречила развојот на свеста. За да се изгради комунизам,истовремено со материјалната основа треба да се создаде и нов човек.
Токму затоа е многу битно да се одберат правилно средствата на мобилизација на масите. Тие средства мора во основа да бидат од морален карактер, без да се заборави правилната употреба на материјална мотивација, особено таа од општествена природа.
Како што веќе реков, во моменти на исклучителна опасност, лесно е да се активира моралната мотивација; да се одржи нејзината ефикасност, неопходно е да се развие свест за вредноста на други категории. Општеството во целина треба да стане огромно училиште.
Општите карактеристики на овој феномен се слични на процесот на формирање на капиталистичката свест во неговите први етапи. Капитализмот употребува сила, но истотака и ги образува луѓето во системот. Директната пропаганда е употребувана од оние на кои им е доверена задача да ја објаснуваат неизбежноста на класниот режим, било да е од божествена природа или поради наметнатата природа како механички објект. Ова ги пасивизира масите, кои се гледаат како угнетени од зло против кое е невозможно да се бори.
Сево ова е проследено со надежта и тоа е она што го разликува капитализмот од минатите кастински режими кои не нудеа никаква алтернатива. За некои, кастинската формула е сè уште судбина: послушните се наградени по смртта, со заминување на друг прекрасен свет каде доброто победува, и старата традиција продолжува. За други, иновацијата: класната поделба е неизбежен факт, но индивидуите можат да поминат во повисоката класа преку работа, иницијатива, итн. Овој процес, како и тој за успех преку само-едукација, во суштина е длабоко дволичен: интересен пример како лагата станува вистина.
Во нашиот случај, директната едукација има далеку поголемо значење. Објаснувањата се убедливи бидејќи се вистински; преправања не се потребни. Тие се вршат преку државниот образовен апарат, во форма на општа, техничка и идеолошка култура, со механизми како министерството за образование и партискиот информациски апарат. Едукацијата се случува во масите и новите ставови кои се проповедаат стануваат навика; масите постепено ја преземаат иницијативата и вршат притисок на оние кои сè уште не се едуцирани. Тоа е индиректниот начин на едукација на масите, моќен исто толку како и претходниот.
Тој процес е свесен; индивидуата го чувствува притисокот на новата општествена моќ и согледува дека не е сосема прилагоден на неа. Под влијание на притисокот од индиректната едукација, тој се труди да се прилагоди на ситуацијата за која чувствува дека е исправна и чиј недостаток од развој го спречувал во тоа. Тој се само-образува.
Можеме да го видиме новиот човек кој се појавува во овој период на градење на социјализмот. Неговата слика сè уште не е завршена; всушност и никогаш нема да биде завршена, бидејќи процесот напредува паралелно со развојот на новите економски форми. Несметајќи ги оние кои поради недоволно едукација се насочуваат на самотнички пат, кон задоволување на нивните амбиции, постојат други, кои и покрај оваа нова ситуација на сеопшт напредок, имаат тенденција да маршираат во изолација наместо да ги придржуваат масите. Она што е поважно е дека луѓето стануваат сè повеќе свесни, од ден на ден, за нивната потреба да се вклучат во општеството и на нивната важност како двигатели на тоа општество.
Тие повеќе не маршираат во осаменост кон изгубените патишта на далечни копнежи. Тие ја следат својата авангарда, сочинета од Партијата, од најнапредните работници, од напредните луѓе кои се движат поврзани со масите и во постојана блиска комуникација со нив. Авангардата гледа кон иднината и нејзината изградба, но тоа не се гледа како индивидуална потреба; наградата е новото општество каде луѓето ќе имаат поинакви особини: општеството на комунистичкиот човек.
Патот е долг и полн со тешкотии. Понекогаш, се застранува од курсот и потребно е повлекување; понекогаш, премногу брзото темпо нè одделува од масите, а понекогаш темпото е споро и го чувствуваме притисокот на оние кои нè следат. Нашата амбиција како револуционери нè тера да се обидеме да се движиме нанапред колку што е можно повеќе, отворајќи го патот пред нас, но знаеме дека мора да ги сочекаме масите, кои ќе напредуваат побргу ако ги охрабриме со нашиот пример.
И покрај важноста на моралната мотивација, постоењето на две групи (неброејќи го она малцинство кои од различни причини не учествува во изградбата на социјализмот) е показател на релативниот недостаток на развој на општествената свест. Авангардната група е идеолошки понапредна отколку масите; овие вторите се стекнуваат со нови квалитети, но недоволно. Во првата група се случува квалитативна промена која овозможува да се жртвуваат во функција на нивниот авангарден карактер, вторите го прават тоа половично и мора да бидат подложени на мотивација и притисок од одреден интензитет; тоа е диктатура на пролетаријатот која се применува не само врз поразената класа, туку индивидуално и врз победничката класа.
Да се постигне целосен успех, сево ова наложува серија од механизми, револуционерни институции. Концептот на институционализација се вклопува во оваа слика на мноштво луѓе како маршираат кон иднината како хармонична целина на добро подмачкана машина која го овозможува маршот со тоа што дозволува природна селекција на оние чија судбина е да маршираат во авангардата и кои имаат моќ на награда и казна над оние кои ја извршуваат својата должност односно делуваат против општеството во изградба.
Институционализација на Револуцијата сè уште не е постигната. Бараме нешто ново што ќе овозможи совршена идентификација меѓу власта и заедницата во целина, прилагодена на специфичните услови на градењето на социјализмот и избегнување во најголем можен степен на клишеата на буржоаската демократија трансплантирани на општеството во формирање (законодавните домови, на пример). Некои експерименти беа извршени за цел постепено институционализирање на Револуцијата, но без многу брзање. Во најголема мерка бевме ограничени од стравот дека одредени формални аспекти може да ја замаглат крајната и најважна револуционерна цел: да го ослободиме човекот од отуѓувањето.
И покрај недостатокот на институции, кој мора постепено да го надминуваме, масите сега ја создаваат историјата како свесна целина на индивидуи кои се борат за иста цел. Иако постои очигледна стандардизација на човекот во социјализмот, тој е поцелосен; неговите можности за самоизразување и учество во општествениот апарат се бескрајно поголеми, без разлика што недостига совршен механизам за тоа.
Сè уште е нужно да се потенцираат кај неговата свест, индивидуална и колективна, учеството во сите механизми на насочување и производство и да се асоцираат на идејата за техничка и идеолошка едукација, со што индивидуата ќе разбере дека тие процеси се меѓузависни и нивното напредување е паралелно. Со тоа тој ќе стане целосно свесен за своето општествено битие, што е еднакво на неговото реализирање како човечко битие, кое ги скршило оковите на отуѓувањето.
Тоа ќе биде конкретно воочено во повторното доживување на неговата природа преку ослободениот труд како израз на неговите човечки особини во културата и уметноста.
За да се развие во култура, работата мора да стекне нови предуслови; човекот како стока престанува да постои и се воспоставува систем кој овозможува исполнување на општествените обврски. Средствата за производство припаѓаат на општеството и машината е само фронтот каде обврската се исполнува. Човекот почнува да се ослободува од неподносливата помисла дека работата е единствено начин на задоволување на неговите животински потреби. Тој почнува да се пронаоѓа себеси во неговата работа и да ја разбира својата човечка големина преку создадениот објект, преку извршената работа. Тука повеќе не станува збор за поделба во неговото битие во форма на продавање на работна сила, која повеќе не му припаѓа; напротив, тоа покажува воздигање на самиот себе, придонес на животот на општеството од кое е дел, исполнување на неговата општествена обврска.
Правиме сè што е возможно да и' го дадеме на работата ова ново значење на општествена обврска и да се придружиме во развојот на технологијата, од една страна, што ќе обезбеди услови за поголема слобода, и на доброволната работа од друга страна, темелено на марксистичката концепција дека човекот навистина ги остварува своите човечки потенцијали само кога произведува без физичката принуда да се продава како стока.
Јасно е дека работата сè уште има принуден аспект, дури и кога е доброволна; човекот сè уште не ја трансформирал принудата што го опкружува во условни рефлекси на општествена природа и во многу случаи, тој сè уште произведува под притисок на околината (Фидел ова го вика морална принуда). Тој сè уште треба да дојде до степен на духовна хармонија со неговата работа, без директен притисок од општествените услови, туку во нивно целосно разбирање преку новостекнатите навики. Тоа ќе биде комунизам.
Промена во свеста не доаѓа автоматски, како што не доаѓа автоматски ни во економијата. Промените се спори и неправилни; постојат период на забрзување, други се внимателни, а некои подразбираат и повлекување.
Мораме истотака да земеме во предвид, како што претходно посочивме, дека не сме пред период на чист преоден период како што го замислил Маркс во „Критиката на Готската програма“, туку поинаква фаза која не ја предвидел: првиот период на преодот кон комунизмот или во градењето на социјализмот. Елементи од капитализмот се присутни во овој процес, што се случува во виорот на жестока класна борба. Овие елементи го отежнуваат комплетното разбирање на суштината на овој процес.
Ако на ова се додаде схоластиката што го спречуваше развојот на марксистичката филозофија и го отежна систематското третирање на овој период, чија политичка економија сè уште не е развиена, мора да се согласиме дека сè уште сме во пелени. Мораме да ги проучиме сите почетни карактеристики на овој период пред да воспоставиме поопсежна економска и политичка теорија.
Теоријата која ќе произлезе сигурно ќе даде нагласок на два столба на социјалистичката конструкција: формирање на новиот човек и развој на технологијата. Сè уште треба многу да постигнеме на двете полиња, но оддолжувањето е помалку оправдано доколку се однесува на технологијата; овде не е случај на слепо напредување, туку повеќе следење на ширум отворениот пат од најразвиените земји на светот. Затоа Фидел толку остро инсистира на нужноста од технолошка и научна формација на целиот народ и особено авангардата.
На полето на идеите кои водат кон непродуктивни активности, полесно е да се види поделбата помеѓу материјалните и духовните потреби. Долго време човекот се обидува да се ослободи од отуѓувањето преку културата и уметноста. Тој умира секојдневно во тие осум и повеќе часови во кои е третиран како стока [commodity] за да ја поврати својата животност во своите духовни дела. Но овој лек во себе ја содржи сопствената болест: тој е осамено суштество кое бара хармонија со природата. Тој ја брани својата околина на потисната индивидуалност и реагира на естетските идеи како уникатно битие чии тежнеења остануваат апстрактни.
Тоа е обид за бегство. Законот на вредноста не е веќе само одраз на производните односи; монополистичкиот капитализам го опколил со комплексна пајажина која го претвора во покорен слуга, дури и кога методите се само емпириски. Уметникот мора да биде едуциран за уметност која е наметната од надградбата. Бунтовниците се поразени од апаратот и само исклучителните таленти се способни да ја креираат својата работа. Другите стануваат засрамени наемници или биваат скршени.
Уметничките експериментирања се измислени и се земаат како дефиниција за слобода, но овие „експериментирања“ имаат невидливи граници на кои доаѓаат; односно, кога треба да се третираат вистинските проблеми на човекот и отуѓувањето. Емотивната бесчуствителност и вулгарните потреби се безбедносните вентили на човековата нелагодност; се напаѓа идејата да се направи уметноста оружје на разоткривање и критика.
Ако правилата на играта се почитуваат, циркуски дресираниот мајмун е обилно награден. Условот е само да не се ни обидува да избега од невидливиот кафез.
Кога Револуцијата дојде на власт, настана егзодус на целосно припитомените; другите, револуционери или не, видоа нов пат. Уметничкото експериментирање се здоби со нова сила. Од друга страна, патиштата беа повеќе или помалку видени и концептот на бегство беше сокриен зад фразите за слободата. Овој став, израз на буржоаскиот идеализам во свеста, често се одржуваше и кај самите револуционери.
Во земјите кои поминале низ сличен процес, огромни напори со претеран догматизам беа направени во борба против тие тенденции. Општата култура стана нешто како табу и формално егзактното претставување на природата беше прогласено за врв на културните аспирации. Ова се претвори во механички приказ на општествената реалност создадена од пусти желби: идеалното општество, речиси без конфликти и противречности, кое човекот се трудеше да го создаде.
Социјализмот е млад и прави грешки.
На нас револуционерите, многупати, ни недостига знаење и интелектуална храброст да се соочиме со развојот на новиот човек со методи различни од конвенционалните, а токму конвенционалните методи страдаат од влијанието на општеството кое ги создало (уште еднаш се јавува темата за односот помеѓу формата и содржината). Дезориентацијата е голема и проблемите на материјална изградба нè преокупираат. Нема уметници од голем авторитет кои имаат и голем револуционерен авторитет.Луѓето од Партијата треба на себе да ја преземат оваа задача и да бараат остварување на суштинската цел: да ги образуваат луѓето.
Тоа што тогаш се бараше беше упростувањето, кое секој го разбираше, поправо, функционерите го разбираа. Вистинското уметничко експериментирање беше уништено и проблемот на општата култура беше сведен на асимилирање на социјалистичката сегашност и мртвото (а со тоа и безопасно) минато. Социјалистичкиот реализам е всушност роден на основите на уметноста од минатиот век.
Но реалистичката уметност на 19-тиот век е истотака и класна уметност, можеби дури и почисто капиталистичка од декадентната уметност на 20-тиот век, каде емотивната тапост на отуѓениот човек најјасно се воочува. Во културата, капитализмот го дал сè она што имал да го даде и сè што останува е исчекувањето на трулеж и распаѓање; во уметноста, денешната декаденција. Но зошто барањето по замрзнатите форми на социјалистичката реализмот е единствениот исправен рецепт? „Слободата“ не може да се стави наспроти социјал-реализмот затоа што таа сè уште не постои; нема да постои сè до комплетниот развој на новото општество. Но да не ги осудуваме сите уметнички форми од втората половина на 19-тиот век наваму, гледајќи ги од кралскиот трон на реализмот по секоја цена; тоа би значело повторување на грешката на Прудон за враќање во минатото и врзување на уметничкиот израз на човекот кој се раѓа и се формира денес.
Идеолошки и културен механизам мора да биде развиен што ќе овозможи слободно експериментирање и продуктивен развој на плодната почва на државните субвенции.
Грешката на механичкиот реализам не се јави во нашата земја, токму напротив. Не треба да создаваме нов човек кој ќе ги претставува идеите на 19-тиот век, ниту оние на нашиот декадентен и морбиден век. Треба да го создаваме човекот на 21-от век, иако ова е сè уште субјективен и несистематски стремеж. Токму ова е основата на нашето учење и работа; до оној степен до кој ќе постигнеме конкретни успеси на теориска основа и обратно, доколку ќе дојдеме до поширок теоретски заклучок врз основа на нашите конкретни учења и со тоа ќе дадеме значаен придонес на марксизмот-ленинизмот, на каузата на човештвото. Реакцијата против човекот од 19-тиот век ја донесе обновата на декаденцијата во 20-тиот. Не е многу сериозна грешка, но мораме да ја надминеме за да не оставиме отворена врата за ревизионизмот.
Големо мнозинство луѓе се саморазвиваат, нови идеи добиваат нови поттици во општеството, материјалните основи на интегрираниот развој на секој негов член ја прави задачата уште поплодоносна. Нашата борба е во сегашноста; иднината е наша.
Накратко, вината на многу наши интелектуалци и уметници потекнува од нивниот „првобитен грев“: тие не се автентични револуционери. Можеме да се обидеме да ги накалемиме дабовите така да даваат круши, но мораме и да садиме крушкини дрвја. Новата генерација ќе дојде ослободена од „првобитниот грев“. Веројатноста дека исклучителни уметници ќе се појават ќе биде многу поголема бидејќи ќе се зголеми културното поле и можностите за изразување. Наша задача е да ја чуваме сегашната генерација од застранување од нејзините конфликти, да се расипе и да ја расипе следната генерација. Не сакаме да создадеме платени работници подложни на официјално размислување ниту пак „другари“ кои живеат под закрила на буџетот, практикувајќи ја слободата во наводници. Револуционерите ќе дојдат пеејќи песни за новиот човек со автентичен глас на луѓето. Тоа е процес кој бара време.
Во нашето општество, младите и Партијата играат голема улога. Првите се особено значајни, затоа што од нив ќе биде извајан новиот човек, без сите претходни недостатоци.
Младите добиваат третман
соодветен на нашите стремежи. Едукацијата е сè
повеќе интегрална и не го запоставуваме вклучувањето на студентите во
работата од самиот почеток. нашите стипендирани студенти работат
физичка работа за распустот или во тек на студиите. Во некои случаи
работата е награда, во други е образовно средство; но никогаш казна.
Новата генерација се раѓа.
Партијата е авангардна организација. Најдобрите работници се предлагаат од нивните другари за членови. Партијата е малцинство, но квалитетот на нејзините кадри и' дава голем авторитет. Нашиот стремеж е партијата да стане масовна, но само тогаш кога масите ќе се развијат во авангарда, значи, кога ќе се образуваат до комунизам. Нашата работа е насочена кон овозможување на таква едукација. Партијата е жив пример: нејзините кадри мора да бидат професори по упорност и жртвување; со нивните дела мора да ги водат масите до крајот на револуционерната задача, што значи години на борба против тешкотиите во изградбата, против класниот непријател, грешките од минатото, империјализмот...
Сега сакам да ја објаснам улогата на личноста, човекот кој ги предводи масите кои создаваат историја. Тоа е нашето искуство, не рецепт.
Фидел даваше импулс на Револуцијата во првите години, тој секогаш ја предводеше и и' даваше израз, но има и добра група револуционери кои се развиваат во ист правец како Фидел и голема маса која ги следи нејзините водачи бидејќи им верува. Им верува бидејќи тие лидери знаат како да ги протолкуваат тежнеењата на масите.
Не е суштината во тоа кој колку килограми месо ќе изеде или колку пати годишно ќе летува на море или колку увозни добра може да купи со сегашната плата. Се работи за тоа индивидуите да чувствуваат поголема исполнетост, дека имаат поголемо внатрешно богатство и многу повеќе одговорност. Во нашата земја индивидуата знае дека славниот период во кој живее е период на жртвување; тој е запознат со жртвувањето. Првпат се сретна со тоа во Сиера Маестра и насекаде каде беа борбите; подоцна, го запознавме насекаде на Куба. Куба е авангарда на Америка и мора да издржи поголеми жртви бидејќи е на понапредна позиција, бидејќи на латино-американските маси им го покажува патот кон слободата.
Во земјата, лидерите ја исполнија својата авангардна улога; и мора сосема искрено да се каже, во една вистинска револуција, во која се жртвуваш себеси целосно без никакви мисли за материјална корист, задачата на авангардниот револуционер е и величествена и болна.
Дозволете да кажам, со ризик да испаднам смешен, дека вистинскиот
револуционер е воден од силното чувство на љубов. Невозможно е да се
замисли автентичен револуционер без овој квалитет. Тоа е можеби
најголемата драма на водачот; мора да го спои страсниот дух со студен
ум и да носи болни одлуки без ужаснување. Нашите авангардни
револуционери мора да ја идеализираат својата љубов кон луѓето, за
најсветата цел и да ја направат една и неделива. Не можат да паднат, во
мали дози на секојдневна сентименталност, на теренот каде обичните луѓе
ја применуваат својата љубов во практиката.
Водачите на револуцијата имаат деца чии први зборови нема да ги чујат; имаат сопруги кои мора да бидат дел од нивното жртвување да ја доведат револуцијата до крај; нивните пријатели се строго ограничени на нивните другари во револуцијата. Тие немаат живот вон револуцијата.
Во такви услови, мора да се има голема доза на хуманост, голема доза на чувство за правда и вистина за да не се отиде во догматски екстреми, во студен схоластизам, во изолација од масите. Секојдневно мора да се бориш, зашто таа љубов кон живото човештво се преобразува во конкретни дела, во дела кои ќе служат за пример, како мобилизирачки фактор.
Револуционерот, идеолошкиот мотор на револуцијата во партијата, е
обземен од оваа непрекината активност која завршува само со смртта, или
додека не се оствари во светски размери. Ако неговиот револуционерен
полет стане незаинтересиран кога се спроведуваат итни задачи на локално
ниво и ако го заборави пролетерскиот интернационализам, револуцијата
која ја предводи престанува да биде движечка сила и потонува во удобна
поспаност и тогаш империјализмот, нашиот непомирлив непријател, почнува
да победува. Пролетерскиот интернационализам е должност, но е и
револуционерна потреба. Така ги образуваме нашите луѓе.
Очигледно е дека има опасности во сегашните услови. Не само од догматизам, не само од замрзнување на односите со масите во екот на големата задача; истотака постои опасност од слабостите во кои може да се најдеме. Ако човек мисли дека за да го посвети целиот негов живот на револуцијата, не треба да биде отргнуван од тоа со грижите дали на неговите деца им недостига нешто, дали нивните чевли се скинати, дали неговото семејство е во оскудица, токму со вакво размислување семето на распаѓањето успева да се пробие.
Во нашиот случај, ние се погриживме нашите деца да имаат, или да немаат, она што децата на обичниот граѓанин го имаат или го немаат; нашите семејства мора да го разберат и да се борат за тоа. Револуцијата е создадена од луѓе, но луѓето мора да го коваат револуционерниот дух од ден на ден.
Затоа одиме напред. Фидел е на чело на колоната - и не сме ни засрамени ни уплашени да го кажеме тоа - следете ги најдобрите партиски кадри, толку блиску до нив за да ја почувствувате нивната голема сила, дојдете до луѓето како целина, цврст сноп на индивидуалности кои се движат кон заедничка цел; индивидуи кои станале свесни што мора да се прави; луѓе кои се борат да го совладаат периодот на нужноста и да влезат во оној на слободата.
Тоа огромно мноштво си наредува на себе; неговите наредби се резултат на свеста дека се потребни наредби; тоа не е повеќе дисперзирана сила, поделена на илјадници делчиња расфрлани во просторот како фрагменти на граната, обидувајќи се сите средства, во жестока борба со нивните ближни, да се стекнат со позиција во која полесно ќе се соочат со неизвесната иднина.
Ние знаеме дека нè чекаат жртвувања и дека мораме да ја платиме цената на херојскиот факт дека стануваме авангардна нација. Ние, водачите, знаеме дека мораме да ја платиме цената за да имаме право да кажеме дека сме на чело на народот кој е пак на чело на Америка.Секој од нас точно го дава делот на неговото жртвување, свесен дека е награден од задоволството на исполнување на должноста, свесен дека напредува заедно со другите кон новиот човек кој се наѕира на хоризонтот.
Дозволете да извлечам неколку заклучоци:
Ние социјалистите сме послободни бидејќи сме поисполнети; и сме поисполнети бидејќи сме послободни.
Скелетот на нашата слобода е формиран, но му недостига протеинска супстанца и обвивка, и ние ќе ги создадеме.
Нашата слобода и нејзиното опстојување е со боја на крв и испреплетено со жртвување.
Нашето жртвување е свесно; тоа е цената за слободата што ја градиме.
Патот е долг и непознат; свесни сме за нашите ограничувања. Ние ќе го создадеме човекот на 21-от век, ние самите.
Ќе зацврснеме во секојдневната акција, создавањето на новиот човек со нова технологија.
Личноста има улога на мобилизација и лидерство сè додека ги претставува најголемите доблести и стремежи на луѓето и додека не е одвоена од масите.
Патот го отвора авангардата, најдобрите помеѓу добрите, Партијата.
Основниот материјал на нашата работа е младината: во неа ги полагаме нашите надежи и ја подготвуваме да го преземе знамето од нас.
Ако ова задоцнето писмо ги направи некои работи појасни, ќе ја исполни мојата цел што го испратив.