Κεφάλαιο IV

Η περίοδος της σύνεσης

Η στρατιωτική ήττα των κεντρικών αυτοκρατοριών και η επανάσταση στη Γερμανία επέφεραν μια τεράστια αλλαγή στην παγκόσμια κατάσταση. Οι πολιτικοί της Τυφλίδας έψαχναν για καινούριο προσανατολισμό. Υιοθέτησαν τις υποκλίσεις μπροστά στους Σύμμαχους σαν την απλούστερη μορφή του. Ήταν όμως ανήσυχοι για το μέλλον. Η συμμαχία υποτέλειας με τους Γερμανούς είχε για ένα διάστημα δώσει ασφαλείς εγγυήσεις για την ακεραιότητα της Γεωργίας, δεδομένου ότι η Γερμανία στραγγάλιζε τη Σοβιετική Ρωσία με τη συνθήκη του Μπρεστ-Λιτόφσκ και ότι η πτώση της τελευταίας φαινόταν αναπόφευκτη. Αλλά μια τέτοια σχέση υποτέλειας με τη Μεγάλη Βρετανία δεν έδινε τέτοιες εγγυήσεις. Η Σοβιετική Ρωσία βρισκόταν σε κατάσταση πολέμου με τη Βρετανία και, ανεξάρτητα από την τελική του έκβαση, η Γεωργία θα μπορούσε εύκολα να δεχτεί το θανάσιμο χτύπημα σε κάποια από τις καμπές του πολέμου. Μια νίκη της Αντάντ σήμαινε νίκη του Ντενίκιν, και κατά συνέπεια την κατάργηση της κυριαρχίας των μενσεβίκων. Εν τω μεταξύ το 1919 η εκστρατεία του Ντενίκιν σημείωνε μεγάλη επιτυχία. Η νίκη της σοβιετικής εξουσίας εμπεριείχε επίσης κινδύνους, αλλά το 1919 οι σοβιετικές δυνάμεις εκδιώχθηκαν από τον Καύκασο. Οι πολιτικοί της Τυφλίδας άρχισαν να γίνονται πιο προσεκτικοί και να προσπαθούν να κρύψουν τις διασυνδέσεις τους με την αντεπανάσταση, αλλά όχι πιο οξυδερκείς ή πιο τίμιοι. Επίσης, η γενικότερη τάση του εργατικού κινήματος στην Ευρώπη δεν μπορούσε παρά να προκαλεί κάποια αηδία στα μενσεβίκικα μυαλά. Το 1919 ήταν μια χρονιά θυελλωδών επαναστατικών εκρήξεων. Οι θρόνοι των Χοενζόλλερν και των Αψβούργων είχαν ανατραπεί, και ο πολύ ισχυρότερος θρόνος της αστικής τάξης τρίκλιζε. Τα κόμματα της Δεύτερης Διεθνούς άνοιγαν στις ραφές τους. Οι Ρώσοι μενσεβίκοι, χωρίς να σταματάνε να αποκηρύσσουν τους κομουνιστές, άρχισαν να μιλάνε για την "περίοδο της κοινωνικής επανάστασης", εγκατέλειψαν με μια κατάλληλη δικαιολογία το σύνθημα της Συντακτικής Συνέλευσης και καταδίκασαν τους Γεωργιανούς ομοίους τους για την πολιτική τους συμμαχία με τον αγγλο-αμερικάνικο ιμπεριαλισμό. Αυτά τα ανησυχητικά συμπτώματα απαιτούσαν επίσης μεγαλύτερη σύνεση.

Με εξαίρεση την αρχή του χρόνου, οι Γεωργιανοί μενσεβίκοι το 1919 δε βιάστηκαν να υποστηρίξουν τον Ντενίκιν με δική τους πρωτοβουλία, και άλλωστε δεν χρειαζόταν την υποστήριξή τους τόσο όσο άλλοτε. Ούτε καυχιόντουσαν πια για την υποστήριξη που έδιναν στους λευκοφρουρούς. Αντίθετα, με έντεχνο τρόπο έκαναν να φαίνεται ότι αυτή η υποστήριξη δινόταν κάτω από την αφόρητη πίεση των Βρετανών αξιωματικών. Αυτό βέβαια δεν έδωσε στη συνεργασία τους με την Αντάντ το χαρακτήρα ενός επαγγελματικού συμβιβασμού ανάμεσα σε δύο εχθρικές πλευρές. Διατήρησε απόλυτα το χαρακτήρα της πνευματικής και πολιτικής δουλείας και εξάρτησης. Μετέφραζαν την απελευθερωτική ρητορική και τις μπαγιάτικες κοινοτοπίες του Ουίλσον στη γλώσσα του Γεωργιανού μενσεβικισμού και υποκλινόντουσαν μπροστά στο μεγαλείο της ιδέας της Κοινωνίας των Εθνών. Στην πράξη γίνανε επιφυλακτικότεροι αλλά όχι τιμιότεροι.

Έχουμε μια έντονη υποψία ότι η κα Σνόουντεν φλέγεται από περιέργεια να μάθει πως εμείς, που αρνούμαστε το Θεό και τις Εντολές του, αντιλαμβανόμαστε την 'τιμιότητα'. Υποψιαζόμαστε ακόμη ότι ο κ. Χέντερσον μας θέτει το ίδιο ερώτημα, όχι χωρίς κάποια δόση ειρωνείας - αν βέβαια η ειρωνεία μπορεί να συμβαδίζει με την ευλάβεια.

Παραδεχόμαστε ταπεινά ότι δεν είμαστε εξοικειωμένοι με την Απόλυτη Ηθική, του Πάπα, της εκκλησίας, των πανεπιστημίων, του Βατικανού, της Croix ή του Pelerin. Η κατηγορική προσταγή του Καντ, η μετουσίωση του Χριστού με όλα τα γνωρίσματα που της έδωσαν η τέχνη και ο θρησκευτικός μύθος μας είναι τόσο ξένες όσο και η αιώνια ηθική που ανακάλυψε πάνω στο Σινά αυτό το πρότυπο βιαιότητας και πανουργίας, ο γερο-Μωυσής. Η ηθική είναι λειτουργία της ζωντανής ανθρώπινης κοινωνίας. Δεν έχει τίποτα το απόλυτο, γιατί αλλάζει με την πρόοδο αυτής της κοινωνίας, και χρησιμεύει σαν έκφραση των συμφερόντων των τάξεών της, κυρίως των κυρίαρχων τάξεων. Η επίσημη ηθική είναι ένα χαλινάρι για τη συγκράτηση των καταπιεσμένων. Στην πορεία του αγώνα η εργατική τάξη έχει αναπτύξει τη δική της επαναστατική ηθική, που ξεκίνησε εκθρονίζοντας το Θεό και όλα τα απόλυτα πρότυπα. Αλλά αντιλαμβανόμαστε σαν τιμιότητα τη συνέπεια των λόγων με τις πράξεις μπροστά στην εργατική τάξη, με στόχο την επίτευξη του τελικού σκοπού του κινήματος και του αγώνα μας: την απελευθέρωση της ανθρωπότητας μέσω της κοινωνικής επανάστασης. Για παράδειγμα δε λέμε ότι δεν πρέπει κανείς να εξαπατά ή να είναι πανούργος, ότι πρέπει να αγαπάει τους εχθρούς του κλπ, γιατί τέτοια ανώτερη ηθική είναι προφανώς προσιτή μόνο σε βαθιά θρησκευόμενους πολιτικούς άνδρες όπως ο λόρδος Κέρζον, ο λόρδος Νόρθκλιφ και ο κ. Χέντερσον. Μισούμε και περιφρονούμε τους εχθρούς μας, ανάλογα με το τι αξίζει στον καθένα. Τους νικάμε ή τους εξαπατούμε, ανάλογα με τις συνθήκες, και ακόμη και όταν ερχόμαστε σε κάποια συνεννόηση μαζί τους, δε μας παρασέρνει ένα κύμα μεγαλόψυχης αγάπης που να μας κάνει να τους τα συγχωρούμε όλα. Αλλά πιστεύουμε βαθιά ότι δεν πρέπει κανείς να εξαπατά τις μάζες και ότι δεν πρέπει να τις παραπλανεί σε σχέση με τους σκοπούς και τις μεθόδους της ίδιας τους της πάλης. Η προλεταριακή επανάσταση βασίζεται αποκλειστικά στην ανάπτυξη της προλεταριακής συνείδησης και στην πίστη του προλεταριάτου στη δύναμή του και στο κόμμα που το οδηγεί. Μπορεί κανείς να παίζει διπλό παιχνίδι με τους εχθρούς του προλεταριάτου, αλλά όχι με το ίδιο το προλεταριάτο. Το κόμμα μας έχει κάνει λάθη, μαζί με τις μάζες στην ηγεσία των οποίων βρισκόταν. Πάντοτε παραδεχτήκαμε ανοιχτά αυτά τα λάθη στις μάζες και, μαζί τους, κάναμε τις απαραίτητες διορθώσεις. Αυτό που οι θιασώτες της νομιμότητας αρέσκονται να αποκαλούν δημαγωγία είναι απλά ειλικρίνεια, πολύ απλά και πολύ δυνατά εκφρασμένη. Αυτή, κα Σνόουντεν, είναι η αντίληψή μας για την τιμιότητα.

Το σύνολο της πολιτικής των Γεωργιανών μενσεβίκων ήταν μια σειρά απατεωνίστικα κόλπα και μικροπανουργίες με σκοπό όχι μόνο να ξεγελάσουν τον εχθρό αλλά και να αποκοιμίσουν τις μάζες. Οι μπολσεβίκικες τάσεις επικρατούσαν ανάμεσα στους εργάτες και τους αγρότες, ακόμη και στους μενσεβίκους εργάτες. Καταπνίχτηκαν με τη βία. Την ίδια στιγμή αποπροσανατόλιζαν τις μάζες, παρουσιάζοντάς τους εχθρούς τους σα φίλους. Ο Φον Κρες παρουσιαζόταν σε αυτές σα φίλος τους και ο Γουώκερ σαν προστάτης της δημοκρατίας. Η συνεργασία με τους Ρώσους λευκοφρουρούς γινόταν πότε φανερά για να ευχαριστήσει την Αντάντ και πότε κρυφά για να μην τρομάξουν τις μάζες.

Το 1919 ήταν για τους Γεωργιανούς μενσεβίκους μια χρονιά εξαιρετικής σύνεσης και μυστικότητας, αλλά παρ' όλα αυτά η πολιτική τους δεν ήταν έστω και στο ελάχιστο εντιμότερη.